Ilmiy” menejment maktabi talimotlari. “Mumtoz yoki mamuriy menejment” maktabi ta’limotlari. “Inson munosabatlari maktabi” ta’limotlari

A.Fayol boshqarishga quyidagicha ta’rif beradi:

• 
  kelajakni quruvchi;
  
• 
  faoliyatni tashkillashtiruvchi;
  
• 
  tashkilotni idora qiluvchi;
  
• 
  faoliyat turlarini muvofiqlashtiruvchi;
  
• 
  qaror va buyruqlarning bajarilishini nazorat qiluvchi kuchli qurol .
  

Inson munosabatlari maktabi:

rahbarning xodimga bo‘ladigan munosabatlari alohidalashtirildi;

mehnatni rag‘batlantirish qat’i normalashtirildi;
mehnatni rejalashtirish va nazorat qilish qat’ilashtirildi;
mehnatga “jismonan majburla”" joriy qilindi;

Bu maktab nuqtai nazaridan:

• 
  ishchi - bu fikrsiz robot emas, balki obro‘-e’tiborga, o‘z-o‘zini hurmat qilishga, o‘z qadr-qimmatini his etishga;
  
• 
  boshqa kishilar tomonidan ma’qullanishga, shaxsiy maqsadlar va manfaatlarga erishishga intilishda muayyan ijtimoiy ehtiyojlarga ega bo‘lgan individdir.
  

Amerikalik olim D.Mak-Gregor (1906-1964) “inson munosabatlari” maktabining atoqli namoyandalaridan hisoblanadi. U inson xulq-atvorining ikki modeli, xodimning o‘z mehnatiga ikki xil munosabatda bo‘lishi mumkinligini inobatga olib, X (iks) va U (igrik) nazariyasini yaratadi.

• 
  Amerikalik olim D.Mak-Gregor (1906-1964) “inson munosabatlari” maktabining atoqli namoyandalaridan hisoblanadi. U inson xulq-atvorining ikki modeli, xodimning o‘z mehnatiga ikki xil munosabatda bo‘lishi mumkinligini inobatga olib, X (iks) va U (igrik) nazariyasini yaratadi.
  

X (iks) nazariyasiga ko‘ra, namunaviy yollanma ishga - tabiatan yalqov bo‘lgan kishi, shu sababli u topshirilgan ishdan bo‘yin tovlashga urinadi, unda izzattalablik, mas’uliyat sezish, fahm-farosat etishmaydi. Bunday holatda xodimni doimo majburlash, nazorat qilish, jazolash va jarima solish bilan qo‘rqitib turish zarur.
(iks) nazariyasiga ko‘ra, namunaviy yollanma ishga - tabiatan yalqov bo‘lgan kishi, shu sababli u topshirilgan ishdan bo‘yin tovlashga urinadi, unda izzattalablik, mas’uliyat sezish, fahm-farosat etishmaydi. Bunday holatda xodimni doimo majburlash, nazorat qilish, jazolash va jarima solish bilan qo‘rqitib turish zarur.

• 
  U (igrik) nazariyasi birinchisiga qapama-qarshi: yollanma ishchilar tabiatan faol, ularga tashabbuskorlik va uddaburonlik, o‘z zimmasiga mas’uliyat olish salohiyati xosdir. Bunday tarzda menejerning vazifasi kishilar o‘z maqsad va manfaatlariga g‘oyat maqbul tarzda erishadigan shart-sharoitni yaratishdan iborat bo‘lgan. Kompaniyaning siyosati va istiqboli esa xodimlarning xulq-atvoriga asoslangan holda tashkil etilishi kerak