Ilmiy maqola va tadqiqotlar

180

---

To‘ldirg‘ich  so‘zlar
Gapning bosh so‘zlari ega bilan kesimdir. Ega bilan kesim 
so‘zlari  aytilgach  eshituchi  bir  o‘y  anglag‘an  boiadir: 
Quyosh  chiqdi.  Oy botdi.  Bahor keldi.  Yerlar ko ‘kardi kabi.
Ega  bilan  kesimdangina  tuzilgan  gapdan  anglashilg‘an 
o‘yning-da chiqmay qolgani ham boiadir.
Ahmat oldi deganda anglaymizki,  Ahmat bir narsani  ol- 
gan.  Bu bir o‘ydir.  Biroq u narsaning nima ekanin bilmay- 
miz.  Shuning uchun o‘y to ia  emas deymiz.  Karim  topshir- 
gan deganda ham anglaymizkim,  Karim bir narsani bir kim- 
saga  topshirgan.  Bu-da  bir  o‘ydir.  Biroq  u  narsaning  va  u 
kimsaning  o‘zini  bilmaymiz.
Ega  bilan  kesimdangina  anglashilg‘an  o‘yning  kamchi- 
liklarini  toidirm oq  uchun  gapka  turh  so‘zlar  qo‘shiladir. 
Bu qo‘shilg‘an so‘zlar ham ega bilan kesimga o‘xshab gap- 
ning  boiaklari  boiadir.
Ahmat  kitobni  oldi.  Sharif qog‘ozni  Karimga  topshirdi. 
Mana shu gaplarda ko‘rganimiz kitob, qooz, Karim so‘zlari- 
dan  har  biri  gapning  bir  boiagidir.  Ega  bilan  kesimdan 
anglashilg‘an  o‘yning  kamchiliklarini  toidirm oq  uchun 
keltirilgan toidirgichlaridir.  «Ni, ga» esa ularning belgila- 
ridir.  Gapka kirguchi toidirgichlar  shulardir:
1) 
tushim,  2)  borish,  3)  chiqish,  4)  o‘run,  5)  birgalik, 
6)  chog‘,  7)  nechunlik,  8)  nechukhk  toidirgichlari.
Endi  shulami  birtadan  ko‘rib  chiqamiz.