Ilmiy maqola va tadqiqotlar

Ikinchi  o‘rindan  yasalg‘an  fe’llar
Buyruqg‘a  emas,  ot-sufatka  qo‘shimchalar  qo‘shib  tu- 
zilgan  fe’llarga  «ikinchi  o‘zakdan yasalgan  feilar»  deymiz, 
bu turli fe’llar ot yo  sufatka,  ko‘brak «la—la»  qo‘shib yozi- 
ladir:
Kuchlamak 
Majbur etmak
Ulug‘lamoq 
T a’zim,  hurmat qilmoq
Oqlamoq 
Gunohsiz  topmoq
Qoralamoq 
Gunohli  topmoq
Tishlamak 
Tish  bilan  olmoq
Qishlamoq 
Qishda  turmoq
Tayoqlamoq 
Tayoq  bilan  urmoq
«Lash—lash»,  «lan—lan»,  «ay—ay»  bilan  yasaladir:
So ‘llashmoq,  qizillashmoq,  o ‘klashmak,  qizarmoq, 
k o ‘chirmak,  oqarmoq,  otlanmoq,  sarg‘aytmoq,  k o ‘paytmak, 
ozaymoq kabi.
6
1.  Temimi ko ‘rdim,  Temir menga  daftar berdi.
2.  0 ‘rtog‘img‘a  bordim,  o ‘rtog‘imdan  kitob  oldim. 
Yuqoridagi  gaplardan  Temir  bilan  o ‘rtoq  so‘zlari  iki-
shar y o ia aytilgan.  Bu qoidag‘a ko‘ra buzuq emas bo‘lmasa 
ham eshitihshda sovuqdir.  Bu gaplami yengillatmak hamda 
bir  so‘zni  iki  y o ia   qaytarib  aytishdan  qutulmoq  uchun 
ikinchi y o ia  aytilgan  Temir ham  o ‘rtoq so‘zlarini  «u»  so‘zi 
bilan  almashtiramiz-da,  Temimi  k o ‘rdim,  u  menga  daftar 
berdi.  0 ‘rtog‘img‘a  bordim,  undan  kitob  oldim  deymiz.
Bir kishiga yozding. demakchi bo‘lg‘anda uning otini aytib 
Ahmatyozding demaymiz-da, sen yozding deymiz. Ko‘bga qarab 
yozdingiz  demakchi  bo‘lg‘anda  hamasining  otini  aytib  tur- 
maymiz-da  siz yozdingiz deymiz.  Bir kishi  o‘z  otini  «men»
168

---

so‘zi  bilan  ko‘b  kishilar  o‘z  otlarini  «biz»  so‘zi  bilan  al- 
mashtiradirlar.  Bir yoki bir necha otlarg‘a olishtixilib keltixil- 
gan  shu  qisqa  so‘zlarg‘a  «ot  olishmalari»,  ya’ni  yolg‘uzcha 
«olmosh»lar  deymiz.  Olishmalar  shulardir:
Ot  olishmalari
Birlikda 
Ko ‘plikda
1.  U 
4.  Ular  —  unlar
2. Men 
5.  Biz  ~  bizlar
3. Sen 
6.  Siz  ~  sizlar