Ilmiy maqola va tadqiqotlar

AMRIKANI  KIM  TOPGAN?
Italiyo  o‘lkasidaki  Jeneva  shahrida  sotguchiliq  qilatur- 
g‘an birining Kristuf Qo‘lumb64 otli bir bolasi bor edi.  Otasi 
Kristufni  maktabg‘a  qo‘yg‘an  edi.  Kristuf  maktabdan 
jug‘rofiyo,  hisob,  hay’at65  denilgan  foydali  ilmlami  o‘qub 
chiqdi.  Ortiq  Kristuf  Qo‘lumb  ongli,  kuchli,  o‘ktam  bir 
yigit bo‘lg‘an edi. Kemachilikka kirdi. Necha oydan sinog‘li 
bir kemasi bo‘ldi. Kemalarga minub, dengizning har yonig‘a 
bordi.  Ko‘b  oMkalarga  chiqub,  olish-berish  qildi.  Bir  kun 
kemasi dengizga botdi.  0 ‘zi kuch bilan Po‘rtqiz otli o‘lkaga 
chiqdi. Po‘rtqiz o‘lkasinda uylanib, qoldi. Yana kemalar yasab, 
kemachilik  bilan  kun  o‘tkara  edi.  Bir  kun  po‘rtqizli  bir 
kemachi  bilan  gapurishib  o‘tirganda,  po‘rtqizli  dedikim:
— 
Yo‘ldoshim,  qir(g‘)oqda  o‘lkamizdagi  kemalarga tub 
o‘xshamagan  qirriq  kemalar bilan boqir tusli  odam  gavda- 
lariga uchrayman.
115

---

Shu  so‘zni  eshitgach,  Qo‘lumb(n)ing  yuraginda bir tu- 
shuncha kelib yerlashdi. 0 ‘yladi, tushundi, dedikim: <o‘lkadaki  kishilar  ichra  boqir  tuslisi  yo‘qdir.  Bunlarni 
kunbotardan suv  keturub  tashlagan bo‘lsa kerakdir.  Unday 
bo‘lsa,  Ovro‘pa bo‘lagining kunbotar tomonida emdigacha 
ko‘rolmadigimiz  odamlar  bilan  ketolmadigimiz  o‘lkalar, 
albatta bordir».
Mana shu tushuncha  Kristufning yuraginda yigirma yil 
yerlashib  qoldi.  Keta-keta kuchlandi.  0 ‘ktam  Kristuf uzoq 
yerga ketub,  o‘shal... ayniqsa, odamlami ko‘rmakchi bo‘ldi. 
Ispaniyo  o ‘lkasinda  xonlar  va  beklar  ko‘rub,  shu  tu- 
shunchasini yurutmoq uchun ko‘mak istadi. Butun u xonlar 
bilan beklar Kristuf so‘zlariga kuldilar, ishonmadilar, ko‘mak 
etmadilar.  Buyuk  Kristuf bu  kulushlar va  ishonsizliklardan 
o‘sonmadi. Yana qay bir xonni ko‘rsa, shu ish uchun ko‘mak 
istay edi. Oqibat Ispaniyo beklarindan Izabella oth bir xotun 
Qo‘lumbning  so‘ziga  yarim-yumaloq  ishondi.  Ko‘mak 
qilmoqchi  bo‘ldi.  Uch  eski  kema  bilan  yuz  yigirma  kishi 
berub,  Qo‘lumbni yo‘ldadi.  Qo‘lumb  ko‘nglindagi ishonch 
bilan gavdasindaki kuchga quvonib,  Po‘rtqiz kunbotar qir- 
(g‘)og‘inda kemalami ayirub, kunbotarg‘a yo‘naldi.  Tubsiz, 
chetsiz dengizda iki oydin ortuqroq kema yuturdilar. Bir o‘lka, 
bir  shahar,  bir  tog‘  qorasi  ko‘zlariga  erishmadi.  Kemadaki 
ishchilar  bu  so‘ngsiz  yo‘lchiliqdan  o‘sonib  qaytmoqchi 
bo‘ldilar. Kristuf Qo‘lumb qilg‘irlik66 etub qaytmadi. Ishchilar 
yana  bir-iki  kun  sabr  qildilar.  Ondan  so‘ng  Qo‘lumbning 
yoniga kelub dedilarkim:
-  
Biz butun o‘sondik, jonimizga tegdi.  San bilan shun- 
dayin ketabersak, bir kun yo‘ldan adashib dengiz ichra och- 
liqdan  o‘lurmiz.  Shu  kun  kemalami  o‘z yurtimiz  sari  qay- 
tarmasang,  sani  o‘ldurub,  o‘zimiz  qaytarmiz.
Kristuf o‘ktam kishi edi. Yo‘ldan qaytmoqni o‘ziga erish- 
tirmadi.  Ishchilami yana uch kun yuruiga ko‘ndirdi.  Iki kun 
yana yurdilar. Uchunchi kunda bir qora ko‘rub, barchasi se- 
vindi.  Kemani  shul  qora  sari  haydab,  necha soatdan keyin 
erishdilar. Kemalarrii qiig‘oqda boylab, yeiga chiqdilar. Necha 
kun u yerda qohb, so‘ngra Po‘rtqizg‘a qaytdilar. Mana bugun 
Amrika  atalgan  ulug‘  o ‘lka  bir  kishining,  ya’ni  Kristuf 
Qo‘lumbning  g‘ayrati  bilan  topilmishdir.  Ochunda  odam- 
ning g‘ayratindan buyukroq narsa yo‘qdir.