Ilmiy maqola va tadqiqotlar

Ibrat  olib  e ’tiborda  bo‘Iish  mayli. 
Odam  birovni  do‘st 
tutsa va o‘zidan ulugiami hurmat qilsa,  ulardan ibrat  olib, 
o‘zini  ularga  o‘xshatmoqchi  boiadi,  ulardek  sa’y-harakat, 
yurish-turish qilmoqchi boiadi.  Bu maylni yo‘qotmay,  uni 
kuchaytirib,  undan  foydalanish  lozim.  Ajdodlarimiz  va  di- 
niy  rahnamolarimiz  himmat-hamiyat,  adolat,  insof  va
297

---

odamgarchilikning eng baland pog‘onalariga chiqqan edilar. 
Ana  shu  ma’qul  sifatlar bilan  qancha  e’tibor,  sharaf,  izzat 
va baland martabaga ko‘tarilganlar. Ota-ona shulami bolaga 
munosib  til  bilan  tushuntirib,  bolalarini  ajdodlaridan  ibrat 
olishga, g‘ururlanib ularga o‘xshashlikni orzu qilib yashashga 
da’vat  etishlari  zamr.  Ota-ona  o‘z  farzandlarini  yaxshi 
ko‘rsalar,  ulami katta deb bilib,  o‘z qilmishlariga ahamiyat 
bersinlar.  Farzand  huzurida  axloqqa  qarshi  ishlami  qilma- 
sinlar. Aks holda bola ko‘r-ko‘rona taqlidga o‘tadi.  Bunday 
maylda katta zarar bor.  Saodat rahbari bo‘lgan aql-u muho- 
kamani  esidan  chiqaradi.  Go‘dakni  shunday  tarbiya  etish 
lozimki,  birovning  ishiga  bihb-bilmasdan  taqlid  etmasin, 
balki  har  bir  ishning  sabab  va  foydalarini  awal  mulohaza 
etib,  maqbul bo‘lsa qilsin, bo‘lmasa qilmasin.
Oliy mayl ham uch xil bo‘ladi:  bilish  istagi,  go‘zallikka 
mayl,  fazilatga muhabbat.
Bilish  mayli. 
Olamga  odam  sinchkovlik  bilan  nazar 
tashlaydi, bilimga intiladi va ba’zan mu’qul narsalami bilish 
uchun sa’y-harakat qiladi.  Shu holat «bilish mayli» deyiladi. 
Bu  mayl  rivojlanishi  lozim.  Lekin  bu  mayl  ba’zilarda  gap 
terish  va  sir-asromi  bilishda  ko‘rinadi  va  bunday  odamlar 
xalq  ichida  gap  poylab  yuradilar.  Xabardor bo‘lishning  bu 
yo‘li juda  zararlidir.  Ammo  ba’zi  odamlarda  bu  mayl  ha- 
qiqatparastlik va ilm istagi shaklida paydo bo‘ladi va ulami 
har  bir  narsaning  haqiqatini  bilishga  undaydi.  Xabardor 
bo‘lishning  bu  qismini  «haqiqatsevarlik»  va  «ilmsevarlik» 
deydilar. Ota-ona bolaning shu maylidan xabardor bo‘lishlari 
shart.  Agarda  bola  gap  tashisa,  uning  zararini  tushuntirib, 
man  etishlari  zamr.  Bu  mayl  haqiqatni bilmoq,  ilm  olmoq 
shaklida paydo bo‘lsa, tahsin va maqtovlar bilan shu istakni 
rivojlantirsinlar.