Ilmiy maqola va tadqiqotlar

II.  Borish  toidirgichi
Ahmat kitobni  berdi.
Karim  suvni  to ‘kdi.
Temir ketdi
deganimizda  bu  gaplaming  har  bittasida  kesim,  ega  ham 
tushim  so‘zlari  bordir.  Biroq  bulardan  anglashilg‘an  o‘ylar 
yana  to ia   bo‘lmag‘an.  Eshitkuchi  kishi  bularni  eshitkach, 
«kimga? nimaga? qayoqqa?» deb so‘raydir. Mana shu so‘roq- 
larg‘a javob uchun yuqoridagi gaplarga Sharifka, yerga, mak- 
tabka  so‘zlarini  qo‘shamiz-da:
Ahmat kitobni  Sharifka  berdi.
Karim  suvni yerga  to ‘kdi.
Temir maktabka ketdi 
deymiz.
Bu gaplardan kitob,  suv ham  Temimmg  Sharif, yer ham 
maktab  sari  jo ‘naganlari  bilinadir.  Shuning  uchun  Sharif 
yer ham  maktab  so‘zlariga  «borish toidirg‘ichi»  deymiz.
Borish  toidirgichi  gapning  shunday  bir  boiagidirkim, 
gapning  boshqa  bir  boiagidan  o‘ziga  tomon  bir  harakat, 
bir uzanish borlig‘ini bildiradir.  Buning belgisi «g‘a —qa -  ga
—  ka»dir.  Borish  toidirgichidan  belgisining  tushirib  qol-
182

---

g‘ani ham boiadir:  Bozorbordim  — bozorg‘a bordim.  Borish 
to‘ldirg‘ichiga «g‘a — ga, davur — dovur» qo‘shilg‘anda hara- 
kat va uzanishning so‘ng o‘zi boiadir.  Buzoqning yugurgani 
og‘ilg‘acha.  Bozorg‘acha  bordim.  Bu  yil  qishqacha  dalada 
qoldim.  Bu  ish qiyomatqa dovur bo ‘Imaydir.  Shaharga davur 
aylanib  keldim.
Borish  to‘ldirg‘ichig‘a  «g‘a  — ga»  qo‘shilg‘anda  borish 
belgisi  bo‘lg‘an  «g‘a  — qa  — ga  — ka»ning  tushib  qolg‘ani 
ham boiadir:
0  ‘Igancha  urdim  —  o ‘Igangacha  urdim.
Tong otg‘ancha o ‘qudim.
Usbanga yo ‘Idoshdirkim,  o ‘Igancha  tashlamas.
(Elbek)
Oychi o yiag‘ancha tavakkalchi ishini bitirar.
(El so‘zi)