Ilmiy maqola va tadqiqotlar

I.  Tushim  to‘ldirg‘ichi
Ahmat oldi. Karim ko ‘rdi.  Quyosh isitdi deganimizda ang- 
lashilg‘an o‘ylar to ia  emas.  Bu gaplami eshitkan kishi to ia  
bir  o‘y  anglamoq  uchun  «kimni?  nimani?»  deb  so‘raydir. 
Mana shu so‘rashlarga javob berish uchun kitobni, Ergashni, 
yemi degan  so‘zlami yuqoridagi gaplarga qo‘shamiz-da:
Ahmat kitobni oldi.
Karim  Ergashni  ko‘rdi.
Quyosh yemi isitdi 
deymiz.
Bu gaplardagi olmoq, ko ‘rmak, isitmoq ishlarining Ahmat- 
dan,  Karimdan,  quyoshdan  sodir bo‘lib,  kitobka,  Ergashga, 
yerga  tushgani  bUinadir.  Shuning  uchun bu  gaplardagi  ki-
181

---

tob,  Ergash  ham  yer so‘zlariga  «tushim  toidirg‘ichi»  dey- 
miz.  Tushim toidirgichining belgisi  «ni»dir.
Dunyoni  el  buzar,  odamni  so‘z  buzar.  Ayrilganni  ayiq 
yer.  Chumchuqni qassob so ysin kabi.  Tushim toidirgichiga 
«ni»  belgisining  qo‘shilmay  qolg‘ani  ham  boiadir.  Biroq 
«ni» qo‘shmag‘anda tushim toidirgichlarining ma’nolarida 
aniqliq  qolmaydir:  Ahmat kitobni oldi degandagi  kitob  aniq 
bilganimiz  bir  kitobdir.  Ahmat  kitob  oldi  deganda  Ahmat- 
ning bizga m aium  boimagan qanday boisa-da bir yo birdan 
ortiq  kitob  olgani anglashiladir.
Qosh  qo yaman  deb  ko ‘z.  chiqarar.
Yosh yo ‘llar, yosh gullar izlayman. 
(Botu)
Yiqilg‘an  uylarda sirli  tun  k o ‘rdim,
Buzxlgan yerlardan ko ‘p narsa tuydim. 
(Botu)
Kasa  ushlab  qo‘lim  toldi.
(«Alpomish»  dostoni)