Ilmiy ish asoslari

Kompozitsiya – asarning tuzilmasi, qismlarining mutanosibligi va o`zaro joylashuvi bo`lib, u ikki o`zaro bog`liq qismdan, yahni tasviriy - obzor qismi va asosiy - tadqiqot qismlaridan iborat. Kompozitsiyani tanlash, uni detallashtirish, avvalo, hal qilinayotgan ilmiy vazifaning turi, tanlangan uslub, fan sohasi, janr va muallifning individual uslubiga bog`liq.
Rubrikatsiya – kompozitsion tuzilmaning tashqi ifodasi bo`lib, ilmiy tadqiqotning mantiqiy qismini tashkil etadi. Rubrikatsiya matnni tarkibiy qismlarga bo`lish, bitta qismni boshqasidan grafik tarzda ajratish hamda nomlar, raqamlarni qo`llash jihatlariga ega.
Kirish - mazkur ishda o'rganilayotgan muammolar bo'yicha ilmiy adabiyotning obzoridir, kitobxon masalaning qaysi tomonlari tadqiq etilganligi, qay jabhalari o'rganilganligi, nima o'rganilmay qolganligini va bu o'rganilmagandan mazkur tadqiqotchi nimani o'rganmoqchi bo'lganligi va nima sababdan aynan shu savollarni hozirda o'rganishga qaror qilib, zarur deb to’ganini aniqlay oladigan tarzda tuziladi.
Asosiy qismda nazariy ma’lumotlar, o`rganilayotgan masalalarga muallif nuqtai nazari beriladi. Tadqiqot predmeti maksimal darajadagi to`liq tavsiflanadi. Tadqiqot ishida ilgari surilayotgan fikr, mulohaza, dalillar orqali taqdim etilgan nazariya muallif nuqtai nazari, til materiallarini taqdim qilish uslubi, tahlil orqali talqin etiladi.
So`zboshi ham kirish, muqaddima bo`lib, u, odatda, o`quv-uslubiy ishlarda yoziladi. Unda darslik, o`quv-uslubiy qo`llanma, risolaning yozilish maqsadi va tuzilish tartibi haqida qisqa mahlumot beriladi, materialning asosiy mazmuni va boshqa turdosh adabiyotlardan farqli jihatlari ifodalanadi. So`zboshida o`quv fanining ahamiyati, uning boshqa fanlar orasidagi o`rni haqidagi ma’lumotlar ham berlishi mumkin.
Sarlavha Har qanday ilmiy-ijodiy ishda (ilmiy maqola, ilmiy ma`ruza, BMI, dissertatsiyalar) tadqiq manbai va predmeti aniqlanib, tadkikot, uning asosiy bosqich va xatto, xulosalari olim miyasida pishib yetilgach, ilmiy ishga sarlavha tanlanadi. Sarlavha ishda nima va kanday o`rganilayotgani haiqda aniq mahlumot berishi lozim.
Asosiy matnda, odatda, asosiy nazariy holatlar bayon etiladi. Ularda o'rganilayotgan masalalarga muallif nuqtai nazari aks etadi. Bundan tashqari tadqiqot predmetini maksimal darajadagi to'liq tavsifi va tasviri beriladi. Tadqiqotning xarakteri va maqsadlariga bog'liq tarzda tadqiqot materiali asosiy qism doirasida turli ro’l o'ynashi va turli o'rin egallashi mumkin.


Xulosa qismi olingan natijalar asosida kelingan eng muhim xulosalar, muallif nuqtai nazaridan eng ahamiyatli, zaruriy natijalarni qisqartirilgan, umumlashtirilgan bayonidan iborat bo`ladi. Xulosaning asosi bu natijalar, ya'ni muallif nuqtai nazaridan eng ahamiyatli, zaruriy natijalarni qisqartirilgan, umumlashtirilgan bayonidir.