Ilmiy bilimlarni shakllantirishda falsafaning

gnoseologiya (gnosis - bilish, logos - ta'limot) degan sohasi shug'ullanadi. Dunyoni 

bilish mumkin deb hisoblaydigan faylasuflarni – gnostiklar; olamni bilish mumkin 

emas, bilimlarimiz to'g'ri va aniq haqiqat darajasiga ko'tarila olmaydi deyuvchilarni 

esa  -  agnostiklar  (yunoncha -  bilib  bo'lmaydi  degan  ma'noni  anglatadi)  deb 

yuritiladi. 

 

Olamdagi o'zgarish, rivojlanish, umumiy aloqadorlik va taraqqiyotning qay 

tarzda amalga oshishi, qanday sodir bo'lishi kabi masalalar ham falsafaning azaliy 

muammolari qatoriga kiradi. Falsafada ana shu mavzularga munosabat va ular 

bilan bog'liq muammolarni hal qilishga qarab farqlanadigan bir necha ta'limot, 

qarash, usul va metodlar bor. Dialektika, metafizika, sofistika, eklektika, 

dogmatika kabilar shular jumlasidandir. Ularning tarixi nihoyatda uzoq bo'lib, 

Qadimgi Yunoniston va Rim davridan (e.a. VII — I asr) boshlanadi. Keyingi 

yillarda sinergetika ham falsafiy metod va ta'limot sifatida talqin etilmoqda. 

Falsafiy metodlar olam qonuniyatlarini tushunishga yordam beradi va bu 

usullardan faylasuflar o'z tadqiqotlarini amalga oshirish yoki izlanishlarining 

natijalarini izohlashda foydalanadilar.