Ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

Key words:
motivation, motivation, needs, interests, aspirations, goals, ideals, aspirations, 
attachments, emotions, norms, values, ideas, ideas, emotions, affective and volitional qualities, 
systematic approach, development principle, principle of activity. 
Hozirgi zamon ilm-fani oldiga har tomonlama yetuk inson shaxsini shakllantirishdek masʼuliyatli 
vazifani qoʼygan tarixiy qarorlarni hayotga tatbiq qilish psixologiya fanidan inson psixik taraqqiyotining 
murakkab determinatsiyasi va qonunlarini tadqiq qilishni, shaxsning eng optimal psixologik tuzilmasini 
shakllantirishni, psixikani turli xil ijtimoiy faoliyat turlarida rivojlantirishni talab qiladi. Bu masalalarning 
hal qilinishi va psixologiya fani zimmasiga yuklatilgan vazifalarning bajarilishi metodologik 
tamoyillarning ishlab chiqilishiga hamda ularning ilmiy tadqiqotlarda qoʼllanilishiga bogʼliq.
Davlatimiz tomonidan qabul qilingan Harakatlar strategiyasining amalga oshirilishida ijtimoiy 
sohani rivojlantirishning ustuvor yoʼnalishlaridan biri taʼlim va fan sohasini rivojlantirishdir. 
Motivatsiyaga keng maʼnoda inson hayotining koʼp qirrali boshqaruvchisi deb qaraladi. Inson 
hayoti anglangan va anglanmagan hollarda boshqariladi. Shulardan oliy darajadagi boshqarilish 
anglangan irodaviy boshqarilish hisoblanadi. Yuqoridagi fikrlarimizni yanada aniqlashtirib, 
motivatsiyaga quyidagicha taʼrif berishimiz mumkin:
Motivatsiya – insonni faoliyatga undashning murakkab, koʼp darajali tizimi boʼlib, u oʼzida 
ehtiyojlarni, motivlarni, qiziqishlarni, ideallarni, intilishlarni, emotsiyalarni, normalarni, qadriyatlarni 
mujassamlashtiradi. 
Bilish ishtiyoqini rivojlantirish orqali motivatsiyani kuchaytirish faqatgina alohida, oʼta iqtidorli 
oʼqituvchilarning qoʼlidan keladi, xolos. Oʼquv motivlarining sustligi taʼlim samarasi pastligining asosiy 
omillaridan biridir. 
Inson xulq-atvorini belgilovchi motivlar asosida ehtiyojlar yotadi. “Motiv” deyilganda 
predmetlashgan (vositalashgan) ehtiyoj nazarda tutiladi. Yaʼni bu oʼrinda motivning ehtiyojni qondirish 
uslubi ekanligiga ishora qilinadi. Motiv inson xulq-atvori va faoliyati mazmunidir. L.I.Bojovichning 
fikriga koʼra, faollikni taqozo qiladigan barcha narsalar motivlardir. Motivatsiya faoliyat va xulq-atvor 
natijalarini, jarayonlar kechishini va harakatga keltiruvchi kuchlarni tushuntirib beradi.
Quyida “Inson xulq-atvori motivlarini ehtiyojlar nuqtai nazaridan tushuntirish” chizmasi berilgan: 
Yuqoridagi taʼriflardan ham koʼrinib turibdiki, “motivatsiya” tushunchasi olimlar tomonidan 
turlicha talqin qilingan va unga yuklatilgan maʼnolar ham rang-barang. Shunday boʼlsa-da, barcha