Ilmiy-amaliy tibbiyot jurnali issn 2010-7773 O‘zbekiston vrachlar assotsiatsiyasi toshkent o’zbekiston Vrachlar Assotsiatsiyasi 2022 yil

НОВОСТИ МЕДИЦИНЫ, НАУЧНЫЕ ОБЗОРЫ
ЎЗБЕКИСТОН ВРАЧЛАР АССОЦИАЦИЯСИНИНГ БЮЛЛЕТЕНИ
билан инсулт хавфининг мутаносиб ўзгари-
ши кекса ёшда ўрта ёшга қараганда камроқ 
сезилади. Систолик артериал босимнинг 10 
мм симоб устунига камайиши <60 ёшда ин-
султ хавфи 40-50%га, 60-69 ёшда-30-40%га,> 
70 ёшда-20-30 га камайиши билан боғлиқдир 
[18]. P. Rashid ва бошқалар томонидан олиб 
борилган тадқиқотлар қон босимининг пасай-
ишининг инсултнинг иккиламчи профилакти-
каси учун аҳамиятини аниқлашга бағишланган 
[23]. Олинган натижалар беш йиллик кузатув 
даврида миокард инфаркти билан солиштир-
ганда, инсултлар уч баробар кенг тарқалган 
(11,5% ва мос равишда 4%). 2005 йилда Рос-
сия Федерациясида ўлимнинг ярмидан кўпи 
қон айланиш тизими касалликлари туфайли 
содир бўлган (56,4%). 2004 йилга нисбатан 
2005 йилда қон айланиш тизими касалликла-
ридан ўлим 0,9% га ошди ва 2004 йилдаги 
895,4 га нисбатан ҳар 100 минг аҳолига 908 
ўлимни ташкил этди. Ўлимнинг асосий саба-
блари коронар артерияси касаллиги (48,1%) ва 
юрак -қон томир касалликлари (35,8%) бўлди 
[3]. Шундай қилиб, адабиёт маълумотларини 
таҳлил қилиш шуни кўрсатадики, гипертензия 
ҳам иқтисодий ривожланган, ҳам ривожлана-
ётган мамлакатларда тиббиётнинг етакчи му-
аммоси ҳисобланади. Дунёда АГ тарқалиши 
ўртача 20%ни ташкил қилади. Кўпгина мамла-
катларда, эркакларнинг ҳам, аёлларнинг ҳам 
1/4 дан 1/3 гача қон босими юқори. Сўнгги ўн 
йил ичида дунёда АГ тарқалиши, умуман ол-
ганда, барқарор даражада сақланиб қолди, 
иқтисодий ривожланган мамлакатларда би-
роз пасайиб, ривожланаётган мамлакатларда 
ўсди [17]. Гипертензия тарқалишининг ортиб 
бориши миокард инфаркти ва мия қон томир 
зарарланиши ва ўлимнинг мутаносиб ўсиши 
билан бирга кечади, улар ҳозирги вақтда АГ 
билан боғлиқ шарт -шароитлар ҳисобланади. 
Қон босими даражаси ва юрак -қон томир ка-
салликларидан ўлим хавфи ўртасидаги аниқ 
боғлиқлик шуни кўрсатадики, қон босимини 
пасайтириш нафақат юқори қон босими бўлган 
одамларда, балки «нормал» қон босими бўл-
ган одамларда ҳам юрак -қон томир ўлимининг 
олдини олишнинг энг самарали усули ҳисо-
бланади. АГ тарқалишига бир қанча омиллар 
таъсир қилади, жумладан, ёши, жинси, ирқи ва 
аҳолининг умумий саломатлиги, атроф -муҳит 
ҳолати, таълим ва маданият даражаси. ЖССТ 
прогнозига кўра, вақт ўтиши билан гипертензи-
янинг аҳоли саломатлигига таъсири кучаяди. 
Глобал демографик тенденцияларга мувофиқ, 
2030 йилда дунё аҳолисининг сони 1,734 мил-
лиардга (26,8%) кўпайиши кутилмоқда, бунда 
кекса ёшдаги гуруҳлар улуши мутаносиб ра-
вишда ошади. Шу муносабат билан, гиперто-
ния билан касалланганлар сонининг кўпайиши 
64%даражасида бўлиши башорат қилинмоқда, 
бу эса гипертензияни автоматик равишда би-
ринчи ўринларга олиб чиқади, бу аҳоли касал-
ликлари ва ўлимининг асосий сабаби ҳисо-
бланади [8]. Гипертензияни билиш даражаси, 
даволаш ва назорат қилиш даражаси мамла-
катлар ва минтақаларда сезиларли даражада 
фарқ қилади. Иқтисодий ривожланган мамла-
катларда умумий тенденция бу -гипертензия 
назоратининг нисбатан паст даражаси билан 
биргаликда гипертония ҳақида хабардорлик ва 
даволашнинг барқарор ўсишидир. Ривожлана-
ётган мамлакатларнинг кўпчилигида гиперто-
ния касаллигининг хабардорлиги, даволаш ва 
назорат қилиш даражаси ҳозирги кунгача қа-
бул қилиб бўлмайдиган даражада паст дара-
жада қолмоқда. Шундай қилиб, кўп миқдордаги 
антигипертензив дориларнинг самарадорлиги 
исботланган бўлсада, ҳар хил мамлакатларда 
АГ билан оғриган беморларни етарли даража-
да даволанишга йўналтирилмоқда. Яқин ке-
лажакда гипертензияни назоратини яхшилаш 
соғлиқни сақлаш вазирлигининг устувор вази-
фаларидан бири бўлиб қолади.