Илмий тадқиқот иетодологияси фанининг предмети, вазифалари ва аҳамияти

Фан тараққиётининг асосий омиллари

Институционал
(диний)
Интеллектуал
(эстетик)
Фалсафий

Фан ривожланишининг асосий босқичлари

1.Милоддан аввалги I минг йилликдан XVI асргача бўлган

давр илк фан даври.

3. XIX аср охири XX асрнинг 70- йиллар фани ноклассик фан

даври деб аталади.

2. XVI-XVII асрлар – 1 илмий

инқилоб даври бўлиб, у классик фан даври деб номланади ва Х1Х асргача давом этади.

4. XX асрнинг 70- йилларида фан ривожланишида янги босқич

бошланади.

Ҳозирги шароитда турли билим шаклларининг фаоллашуви илмий билим муаммоларининг янада долзарблигининг моҳияти, фан ютуқларини илмий талқин қилиш зарурияти тобора зарур бўлиб бормоқда. Илмий тадқиқот методологияси – ижодий ривожланиб борувчи билим соҳаси. Инсон тадқиқоти ҳеч қачон бир жойда тўхтаб қолмаган.

1.Илмий ижоднинг фалсафий моҳияти
2.Илмий тадқиқотнинг ўзига ҳослиги ва тузилиши.
3.Илмий тадқиқотнинг принциплари, методлари ва усуллари аҳамияти.
4.Илмий тадқиқот
қонуниятлари.
Илмий тадқиқот методологияси
фанининг ўрганиш
соҳалари.

Фаннинг номоѐн бўлиши:

Билим сифатида фан атрой борлиқ нарсалари ва жараѐнларини амалда аниқ, изчил ва тадрижий билишга қаратилган.
Билим Фаолият
Фаолият сифатида фан мақсадларни белгилаш, қарорлар қабул қилиш, йўл танлаш, ўз
манфаатларини кўзлаш,
масъулиятни тан олиш майдонида амал қилади.
Ижтимоий ходиса
Ижтимоий-маданий ҳодиса сифатидаги фан икки йўналишда давлат бошқарув тизими ва
жамоа сифатидаги фанда
намоѐн бўлади.
Техноген ривожланишнинг
матрицаси
Олдиндустриал босқич
Индустриал босқич
Постиндустриал босқич

Илмий тадқиқот методолгияси фани қонуниятлари

Статистик қонуниятлар тахминий тақсимланишлар тилида
таърифланади ва катта сонлар
негизидаги оммавий ҳодисаларнинг қонунлари сифатида намоѐн бўлади.
Динамик қонуниятларда дунѐга илмий ѐндашув намоѐн бўлади. Ижмоий онг шакли сифатидаги фаннинг бошқа бир ўзига хос хусусияти шундаги, ранг-
баранг фанлар борлиқнинг объектив (инсондан ташқарида, инсонга ҳам,
инсониятга ҳам борлиқ бўлмаган ҳолда) мавжуд ходисалари ва
жараѐнларини ўрганишни назарда
тутади.
Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиѐев 2016 йил 30 декабрда
мамлакатими илмий жамоатчилиги вакиллари билан учрашувидаги нутқида илм-
фан Ватанимиз равнақига хизмат қилсин мавзусида фикр юритди. У ўз нутқида
“Мамлакатимизни инновацион ривожлантириш стратегияси ва механизмлари энг
аввало шу давлатда яратилган интеллектуал ва илмий-техникавий салоҳиятдан қанчалик самарали фойдаланиш билан чамбарчас боғлиқ”, деган эди. Шу боисдан
ҳам, бугунги кунда олий ўқув юритларида таҳсил олаѐтган мутахассис
кадрларнинг илмий илмий тадқиқотининг назарий асосларини ўрганиши ва
эгаллаган билимларни амалиѐтга тадбиқ қилиш долзарб масалалардан бири ҳисобланади.
Илмий тадқиқот билан шуғулланувчи мутахассис аввало тўғри методология билан қуролланиши, унинг принцип ва методларини амалиѐтда қўллаш малакасига
эга бўлиши зарур. Бунинг учун методология, фалсафий ѐндашувлар
методологияси, уларнинг моҳияти, мантиқий, фалсафий, умуммиллий метод ва
усуллар ҳақида зарур билимларга эга бўлиши талаб қилинади. АКС ҳолда илмий
тадқиқот иши самара бермаслиги, амалга оширилган ишлар тўғри талқин
қилимаслиги, тўғри ѐки ижобий баҳоланмаслиги мумкин. Ижод, илмий тадқиқот
нима, тадқиқотнинг бошқа тадқиқот турларидан тафовутлари нима, умуман,
илмий тадқиқотнинг ривожланиш қонуниятлари қандай, илмий билимлар
ривожида илмий факт, илмий эксперимент, гипотеза, назария, синергетиканинг
роли, келажаги ҳақида аниқ тасаввур ва тушунчаларга эга бўлмасдан туриб бу талабларга жавоб бериб бўлмайди.
Ҳозирги кунда фан ривожланишининг
тезлашуви
ҳам илмий
тадқиқот методологияси
муаммоларини долзарб
қилиб қўймоқда.
Таъкидлаш лозимки, 2017-2021 йилларда
Ўзбекистон Республикасини
ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши
бўйича Ҳаракатлар
стратегиясида ҳам илмий тадқиқот ва инновация фаолиятини рағбатлантириш, илмий ва инновацион ютуқларни амалиѐтга жорий этишнинг самарали механизмларини яратиш, олий ўқув юртлари ва илмий- тадқиқот институтлари ҳузурида ихтисослаштирилган илмий- экспериментал лабораториялар, юқори технология марказлари ва технологияларни ташкил этишга таълим ва фан соҳасини ривожлантиришнинг энг муҳим йўналишларидан бири сифатида алоҳида эътибор қаратилган.