Илмий тадқиқот иетодологияси фанининг предмети, вазифалари ва аҳамияти

Илмий тадқиқот методологияси – билимларга, фанга ѐндашувнинг умуммиллий принциплари ва методларини ўргатадиган фандир.

Инсон ижод қилмаса, янги ғояларни яратмаса, жамият тараққий қилмаган бўларди. Инсон ва жамият ривожида ижоднинг аҳамияти ошиб, мураккаблашиб борган. Инсон ижодига бўлган талаб, эҳтиѐж ҳам турли даврларда ҳар хил бўлган. Уни ички ва ташқи омилларга ажратиш мумкин.

ИНСОНИЙ ИЖОД РИВОЖИНИНГ ОМИЛЛАРИ
Ички омиллар
Ташқи омиллар

• Билим ривожи даражаси
• Инсон таъбиатига хос тадқиқотчилик
• Жамият ва шахс манфаатдорлиги

• Рақобат
• Сиёсат
• Жамият эхтиёжлари

Ижоднинг уч даражаси мавжуд

Жонсиз табиатдаги
ижод:
а) физик б) химик
Бу элементлар минг
йиллар давомида
ривожланиб келган.
Жонли
табиатдаги ижод:
Ўсимлик ва
ҳайвонот олами
билан боғлиқ.
Жамиятда
тадқиқот (инсон онги тараққиёти)

1. Презентизм

Фан тараққиётига оид ёндашувлар
2. Антикваризм
3. Экстернализм
4. Интернализм
5. Сциентизм
6. Антисциенизм

Фан тараққиётига оид ёндашувлар

Презентизм – ўтмишни ҳозирги замон тилида тушунтирилиши. Бу мафкуранинг тазйиқи остида қолишини ифодалайди
Антикваризм – ўтмишнинг тўлиқ манзарасини хозирги замонга боғламасдан тиклаш. Бу тарихий ворисийликни инкор қилади.
Экстернализм – тамойилига кўра фаннинг ривожланиши ташқи детерминация билан тавсифланади, яъни ташқи, ижтимоий-тарихий омиллар таъсири билан белгиланади.
Интернализм (имманент) – тамойилига кўра: фаннинг ривожланиши ички детерминация билан тавсифланади, яъни илмий билишга ичдан хос бўлган қонуниятлар билан белгиланади. Булар ғоялар фақат ғоялардан келиб чиқишини тақиқлайди.
Сциентизм – (жамиятнинг маданияти ва маънавий хаѐтига ваннинг ролини мутлоқлаштирувчи концепция) ва антисциентизм (фан, билим). Сциентизм фанни “мавхум”, “тажрибага асосланмаган” фалсафага қарши қўяди. Фан-техника тараққиѐтининг ижобий жиҳатларини мутлақтираштиради.
Антисциентизм –назарий тафаккур йўналиши эса фан, билим, деб аталади. Фалсафий билишни илмий билишдан ажратади, уни илмий билиш билан мувофиқ эмас, деб эълон қилади, у оқилоналикни камситади ва мистика, интуиция, ирода ва шу кабиларни мутлақлаштиради.