Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

399 - САВОЛ: 
УМУМИЛМИЙ ТАДҚИҚОТЛАР МАҚСАД
ВАЗИФАЛАРИ ҚАНДАЙ ИФОДАЛАНАДИ? 
ЖАВОБ: Мақсад – тадқиқотчи илмий фаолиятда етиб боиши 
керак бўлган “УФҚ”ни белгилайди. Бу “УФҚ” қа етиб бориш учун 
эса мақсадлар кетма-кетлигини белгилаб олиш керак ва улар 
вазифалар деб аталади. 
КЎРСАТМА: Тадқиқот олиб боришда унинг мақсади, 
вазифалари, илмий янгилиги ва ҳимояга олиб чиқиладиган 
ҳолатлар бир-бирини кузатиб тўлдириб бориш керак. 
 
400 - САВОЛ: 
УМУМИЛМИЙ ТАДҚИҚОТЛАРДА ВАЗИ-
ФАНИ ИФОДАЛАШ ДЕГАНДА НИМАНИ 
ТУШУНАСИЗ? 
ЖАВОБ: Вазифани ифодалаш (таърифлаш). Тадқиқот 
вазифасини танлаш, тадқиқот мақсадини амалга оширишга 
қаратилган бўлиб, муаммо ечимини охиригача етгунча қодир 
бўлган илмий - назарий ва илмий-амалий фаолият мажмуаларини 
ўз ичига олади. 

---

277 
Демак, вазифани ифодалаш – бу берилган ва қидирилаётган 
ўзгарувчилар орасидаги ўзаро боғланишларнинг миқдорий ва 
сифатий тизимини аниқлашдир. Бундаги боғланишлар функция, 
функционал, алгоритм ва шу кабилар орқали амалга оширилади. 
Шу сабабли ҳам бу босқичда ўрганилаётган соҳани, объектни 
чуқур билиш илмий тадқиқот ишининг самарали кечишида муҳим 
роль ўйнайди. 
КЎРСАТМА: Тадқиқотчи илмий тадқиқот иши билан 
шуғулланаётган пайтда ўша соҳага тегишли фаннинг асосий мақ-
садини аниқ билиб олиш керак ва ижодий фаолият натижасини 
ҳам ўша фанни ривожлантиришга ҳисса қўшишни эътиборга олиш 
керак.
401 - САВОЛ: 
УМУМИЛМИЙ ТАДҚИҚОТЛАРДА ЕЧИМ
БУ ҚАНДАЙ ЖАРАЁННИ ИФОДАЛАЙДИ? 
ЖАВОБ: Ечим – бу муаммо ечимини топиш жараёни бўлиб, у 
ўзгарувчиларнинг ўзаро боғланиш қонуниятларини (қоида, қонун, 
алгоритм ва ҳ.к.) ўрганишдир. Улар тадқиқот объектига ва 
мақсадига мос модель алгоритм, қонуният, қонун, қоида, услуб, 
тамойил, мезон, макет, қурилма, механизм, машина ва шу каби-
ларни яратиш орқали қўйилган мақсадга эришиш жараёнидир. 
КЎРСАТМА: 1. Илмий тадқиқот ишида моделлаштиришга 
тўғри келинса, тадқиқот объекти, мақсад ва вазифалари ҳамда 
ҳимояга олиб чиқиладиган ҳолатлар мазкур тадқиқот иши бўйича 
тузилган ташкилий-тузилмавий моделнинг асосий параметрлари 
бўлиб ҳисобланади, муаммонинг ишланганлик даражаси ишлаб 
чиқиладиган модель учун пропедивтик материал ҳисобланади, 
унинг методологик асослари эса дидактик материал вазифани 
бажаради. 
2. Ҳар қандай ҳолатда ҳам тадқиқотчининг вазифаси ўзи 
яратган ишланманинг (математик аппаратнинг, алгоритмнинг, 
моделнинг ва ҳ.к.) бошқа мавжуд вариантлари билан солиш-
тирилиб ва ўрнатилган қонуният асосида уни ечишдан иборат 
бўлади. 

---

278