Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

952 - САВОЛ: 
ХУЛОСАЛАШДА УМУМЛАШТИРИШ 
МЕТОДИНИНГ АҲАМИЯТИ БОРМИ? 
ЖАВОБ: Хулосалаш – бу тафаккурнинг тарихидан таркиб 
топган мантиқий формасидир. Тафаккурнинг мантиқий формаси 
воситаси билан бир ёки бир неча маълум ҳукмлардан янги ҳукм-
хулоса чиқарилади. Табиийки, булар умумлаштириш методининг 
пировард натижаларидан биридир. 
КЎРСАТМА: 1. Хулоса чиқариш – нарса ва ҳодисаларни 
ўрганиш натижасида ҳосил бўлган фикр (тушунча)ларнинг ўзаро 
мантиқий алоқадорлиги ва узвий боғланиши асосида ҳосил бўлган 
умумий янги ҳукм. 
2. Хулосаларнинг қуйидаги турлари бор: 

Индуктив хулоса чиқариш, яъни хусусий тасдиқлардан 
(ҳукмлардан) умумий тасдиқларга ўтиш; 

Дедуктив хулоса чиқариш, яъни умумий тасдиқлардан 
хусусий тасдиқларга ўтиш; 

Аналогик хулоса чиқариш, яъни моделлаштириш ва 
уларнинг манбани идентификация қилиши орқали хулосалаш. 
953 - САВОЛ: 
ХУСУСИЙ ТАСДИҚЛАР БЎЙИЧА ҲАМ 
САМАРАДОРЛИК АНИҚЛАНАДИМИ? 
ЖАВОБ: Хусусий тасдиқларнинг ҳар бир топшириғи бўйича 
ҳам самарадорлик аниқланади, яъни ушбу ҳолатда умумлаштириш 
жараёни бўлиб, бунда албатта, умумлаштириш методларидан фой-
даланилади. Улар назорат ва тажриба гуруҳларидаги таълим олув-
чилар билимини мос равишда солиштириш орқали амалга оши-
рилади. 

---

592 
КЎРСАТМА: 1. Умумлаштириш номли тадқиқот методи таж-
риба-синов ишлари натижаларини таҳлил қилишда ҳам ўз аҳа-
миятини йўқотмайди ва айниқса илмий тадқиқот ишини хулоса-
лашда, улар бўйича тавсиялар ишлаб чиқишда умумлаштиришнинг 
аҳамияти катта. 
2. Умумлаштириш тадқиқот усулининг борлиги шуғулланаётган 
илмий йўналиш тараққиётининг юқори эканлиги белгиси бўлади. 
Хусусий илмларни умумлаштириш илмий тадқиқот ишининг энг 
муҳим хусусиятларидан (методларидан) биридир.