Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

65 - САВОЛ: 
МАТЕМАТИКА 
ФАНИ 
ВА 
УНИНГ 
МАСАД-ВАЗИФАЛАРИ НИМАЛАРДАН 
ИБОРАТ? 
ЖАВОБ: Математика – бу юнонча билим, фан маъносини 
англатиб, аниқ мантиқий мушоҳадаларга асосланган билимлар 
ҳақидаги таълимотдан иборат бўлиб, инсоннинг ақлини ўстиради, 

---

58 
диққатини ривожлантиради, кўзланган (режалаштирилган) мақсадга 
етиш учун ўзида қатъият ва иродани тарбиялайди, ўзида алгоритмик 
тарздаги тартиб-интизомлиликни таъминлайди ва энг муҳими унинг 
математик тафаккури кенгаяди. 
Математика фани (юнонча “mathematike”, “mathema” – билим, 
фан) – аниқ мантиқий мушоҳадаларга асосланган билимлар ҳақидаги 
фан. 
Математика атрофимиздаги оламни, дунёни билишнинг асоси 
бўлиб, рақамлар ва фигуралар ёрдамида теварак - атрофимизни ўраб 
турган воқеа ва ҳодисаларнинг ўзига хос қонуниятларини очиб 
беради, яъни жамият ва табиатда рўй берадиган жараён ва 
ҳодисалардаги қонуниятларни математик белгилар асосида ихчам 
кўринишда ифода этади ва энг асосийси бу кўринишни (математика 
тилини) барча халқлар (миллати, дини, эътиқоди, тили қандай 
бўлишидан қатъи назар) тушунади. Умуман олганда, математикага 
мукаммал таъриф бериш жуда қийин, чунки ҳозирда фанда ва 
жамиятнинг турли жабҳаларида математика фани ютуқларидан 
фойдаланилмаган жойни топиш жуда қийин. 
“Объектив олам, нарса ва ҳодисаларни илмий билишда, янги 
маълумотларни олишда, рўй бермаган ҳодисаларни башорат 
қилишда математиканинг роли ниҳоятда катта” [Фалсафа: Қомусий 
луғат. – Т.: Шарқ, 243 б.]. 
КЎРСАТМА: 1. Математика фани бўйича ўқитувчиликни касб 
қилиб оладиган ҳар бир киши ўз олдига дастлабки (бошланғич) ва 
шаклланган тасаввурлар мажмуаси ҳақидаги зарурий маълумотлар 
ҳажмини билиши ва қуйидагиларга эътибор бериши керак: 

математика тили (математик белгилар, қонунлар, қоидалар, 
ифодалар ва ҳ.к.) қандай ва қай даражада мақсадга мувофиқ 
ифодаланганлигига; 

математик исботлар хусусиятларининг етарлича ифодалан-
ганлигига; 

математик исботлар ҳақиқийлиги ва шаклланган тасаввурлар 
қатъийлиги учун дастлабки маълумотлар қандай бўлиши керак-
лигига ва шу кабилар. 
2. Математика фани ва унинг методлари ёрдамида ҳар қандай 
нарса ҳодисаларнинг ривожланиш жараёнида ҳосил бўладиган 

---

59 
миқдорий қийматларнинг ва аниқланиш соҳаларини ҳамда уларнинг 
тартиби ва алоқадорлиги ўрганилади. 
3. Математика фани ўқувчи (таълим олувчи)ларнинг мантиқий 
фикрлаш малакаларини ошириши, уларнинг ўз фикрларини аниқ, 
тўғри ва тушунарли баён этиш учун замин ҳозирлайди. Бунда 
ўқитувчининг вазифаси ёшларга математика фанини ўқитишда 
таълимнинг замонавий ва самарали услубиятидан фойдаланишнинг 
оптимал вариантини танлаб олишлигидан иборатдир, яъни 
ўқитувчининг касб маҳорати, қуруқ андозалардан воз кечиб, замон 
талаблари даражасида ишлай олиши, маънавий жиҳатдан етуклик 
даражасидир.