Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

956 - САВОЛ: 
ЭКСПЕРИМЕНТ ВА ЭКСПЕРИМЕНТ МЕ-
ТОДИ ДЕГАНДА НИМАНИ ТУШУНАСИЗ? 
ЖАВОБ: Эксперимент – бу фан ва билиш соҳаси фавқулодда 
ҳолатдан чиқиш, муаммоли вазиятни ҳал қилиш жараёнлари, 
шахснинг ҳис-туйғулари, характери, қобилияти, ақл-заковатини 
ўрганишда қўлланиладиган усулдан иборат. 
Эксперимент методи – бу ҳодиса ва жараёнлардан режа-
лаштирилган ишчи фараз асосидаги далил-исботларни рўёбга 
чиқариш ва уларнинг ташқи шароитга боғлиқлигини асослашга 
йўналтирилган йўл. 
КЎРСАТМА: 1. Эксперимент табиий усулда ва лаборатория 
усулида олиб борилиши мумкин бўлиб, улардан табиий усулда 
социологик, педагогик, психологик масалаларни ҳал қилиш 
қаралади. 
Шунингдек, 
лаборатория 
усуллари 
ёрдамида 
диққатнинг сифатлари (сезги, идрок, хотира ва тафаккур)нинг 
хусусиятлари, эмоционал, иродавий ва ақлий зўриқиш сингари 
психик ҳолатлар текширилади. 
2. Эксперимент методининг афзаллиги шундан иборатки, 
бунда тадқиқотчи ўз хоҳиши билан муайян жараён ёки хусусиятни 
юзага келтириб, ҳодисанинг ташқи шароитга боғлиқлигини 
текшириб кўриш мумкин. 
957 - САВОЛ: 
ЭКСПЕРТ БАҲОЛАШ МЕТОДИ ҲАҚИ-
ДА ҚАНДАЙ ФИКРДАСИЗ? 
ЖАВОБ: Эксперт баҳолаш методи – бу шахс психологиясида 
кенг қўлланиладиган метод бўлиб, унда экспертлар сифатида 

---

594 
текширилаётган кишиларни яхши билувчилар таҳлилий фао-
лиятини амалга ошириш йўли. Эксперт баҳолаш кўпроқ ху-
сусиятларни сифат жиҳатидан намоён бўлишини тасвирлаш эмас, 
балки ўрганилаётган хусусиятларнинг ифодаланишини миқдорий 
баҳолаш тарзида, яъни у ёки бу хусусият ёки хулқ-атвор 
элементлари даражаларини баҳолаш тарзида ўтказилса мақсадга 
мувофиқ бўлади. 
КЎРСАТМА: 1. Экспертлар умумлаштиришлар билан боғлиқ 
бўлмаган хулқ-атвор элементларининг анча-мунча майда 
қисмлари ифодаланганлигини қайд этиш мумкин. Умумлаштириш 
экспертнинг эмас, балки тадқиқотчининг ишидир. 
2. Эксперт – мунозара унумлилигини, фаразлар тўғрилигини 
баҳоловчи шахс, у ёки бу қатнашчининг умумий масалани ечиш 
ҳиссаси тўғрисида фикр билдиради, қатнашчиларнинг мунозара-
сидаги муносабатга баҳо берилади.