Илмий раҳбар: т ф. н асс. Муҳитдинов У. Б тошкент- 2022 Мундарижа

Транстимпанал: бунда ноғора пардаси бутунлиги бузилиши оқибатида инфекция ноғора бўшлиғига тўғридан-тўғри ўтади.

Гематоген: ташқи эшитув йўли, бурун ва бурун ён бўшлиқларидаги инфекция қон орқали тарқалиши оқибатида ўрта қулоқнинг йирингли яллиғланиши юзага келади.

Лимфоген: хиқилдоқ, халқум ва бурун сохаси лимфа йўлларидан лимфа оқими орқали инфекция ноғора бўшлиғига тарқалади.

Ташқи эшитув йўли орқали: ноғора парданинг жарохатланиши натижасида юзага келади.

Ретроград йўл: бунда сўрғичсимон суяк структураси бузилиши натижасида ўрта қулоққа инфекция тушади [28,42].

Сурункали йирингли ўрта отит ривожланишида катталарда 84,2% ҳолларда мезенхимал тўқима қолдиқлари сабаб бўлишини кўрсатиб ўтганлар. Аттикга йўл сандонча танаси билан бекилишидан нормал ҳолатларда ёриқ кўринишида бўлади, бу эса яллиғланишда бекилиши йирингли жараённи тезлашишига имконият ҳисобланади [29,30].
Сурункали йирингли ўрта отит ривожланишида асосий этиологик фактор бўлиб, организм иммунреактивлиги ўзгарган ҳолатда ўрта қулоқ шиллиқ қаватига бактериал ёки вирус флораси таъсири хисобланади. Шу вақтгача ўрта қулоқ йирингли касалликларинг қўзғатувчилари асосан стрептококк ва пневмококклар хисобланган бўлса, хозирга келиб стафилококклар таъсири ортганлиги кузатилмоқда [52, 54, 57].
Сурункали йирингли ўрта отит билан касалланган беморлар қулоғидаги ажралмаларни бактериологик текширувидан ўтказилганда монокультура 29-30%, 70-80% да эса микроблар ассоциацияси кузатилган, шулардан стафилококк 50-65% ва Грамм манфий флора: кўк йиринг таёқча
20-30%, ичак таёқчаси 15-20% ни ташкил қилган [56, 63]. Сурункали йирингли ўрта отитларда йирингни экишда Е.Coli, Pseudomonos aeruginosoe, Pr Mirabilis, Str. Durans ва агрессив бактераидларни аниқлаганлар.
Бу бактериологик экиш натижаларини қайд этилишича,: Pseudomonos aeruginosoe (42,1%), Staph aureus (39,8%), Proteus vulgaris (33,2%), Escherichia coli (8,3%) ни эгаллайди. Clebsilla pneumoniae. Анаэроб флорадан эса Bacteroides fragiles, Peptostreptococcus intermedius, Clostridiumлар қайд этилган, муаллиф фикрича анаэроб флора холсетеатомага хос эканлиги айтиб ўтилган [43].Рецидивланувчи йирингли ўрта отитлардаги йиринг микрофлорасида 72 тасидан 30 тасида стафилококк, 21 холатда кук йиринг таёқча, протей ва 7 холатда аралаш флорани аниқлашган [51]. 35 та мурдада краниометрик текшириш олиб бориб ўрта отитлар ривожланишида эшитув найининг калталиги сабаб бўлишини таъкидлаб ўтишган [70].Маълумотларга кўра, 30-40% ўрта қулоқ ажралма бактериологик экмасида микрофлора ўсиши кузатилган бўлиб, макрофаглар ва миксоид тўқима аниқланган [58, 62].
Адабиётларда ўрта қулоқдаги ажралма бактериологик экишда 87,9% ида микрофлора ўсиши аниқланган бўлса, 12,1% ида микрофлора аниқланмаган, бу эса вирус ва бактерияларнинг L-формалари учраши келтирилган. Шунингдек 68,8% ҳолларда анаэроб ва 33,3% ҳолларда микро флоралар ассоциацияси учраганлигини кузатилган. Аэроблардан – кўк йирингли таёқча (22,9%), анаэроблардан эса пентококк (50%) учраган [60].
Кортикостероидлар, цитостатик препаратлар қўлланилганда замбуруғлар ўсиши учун қулай шароит туғилади [58,64].
Айрим маълумотларга кўра, сурункали йирингли ўрта отитли беморлардан 31,6% да отомикоз аниқланган. Аниқланган замбуруғлардан Aspergillus, Candida, Mucor, Monosporiumлар кўп учраши кузатилган. Замбуруғлар ривожланиши учун нам шароит, 37⁰ С ли ҳарорат ва экссудат йиғилиши қулай шароит хисобланади. Бу шароит Mycoplasma pneumoniae инвазиясига сабаб бўлади [33].Сурункали йирингли ўрта отитларда ажралмалар бактериологик экилганда 24% турли микроскопик замбуруғлар аниқланганлигини кўрсатади [71].
Ўрта қулоқ яллиғланиши узоқ кечадиган беморлардан ҳар 18 тасида отомикоз учрайди. Баъзи муаллифлар фикрича, аденовирус эпидемияси вақтида сурункали йирингли мезотимпанитлар рецидиви кузатилади [33,46,50,58.]. Касаллик узоқ давом этиши, ўрта қулоқда ёпиқ бўшлиқлар ҳосил бўлиши сурункали йирингли мезотимпанитларда ҳаво циркуляцияси бузилиб кислород парциал босим камайишига сабаб бўлади, Бу эса 25% холатларда анаэроблар ривожланишига олиб келиши билан биргаликда ноғора бўшлиғи шиллиқ қаватининг гипоксик холати хам кузатилишига сабаб бўлади[62].
Охирги йилларда сурункали йирингли ўрта отитларнинг аллергик формалари ортиб бормоқда ,бу эса 60% беморларда кузатилади. Бунинг асосий сабаби тайёр ва ярим тайёр махсулотларнинг болалар томонидан кўп истеъмол қилинишидир[70].
Хулоса қилиб, шуни айтиш мумкинки, сурункали йирингли ўрта отитга олиб келувчи омиллар кўп қирралидир. Уларнинг моҳиятини қўлланиладиган усуллар, текширилаётган контингентнинг сонидаги фарқ, унинг жинси, ёши, эшитиш пасайишининг даражаси ва бошқа омилларга қараб аниқлаш қийин.
Шунинг учун ҳам сурункали йирингли ўрта отитнинг тарқалиши ва этиологик сабабларини ҳар бир худудда унинг ўзига хослигини аниқлаш, эшитиш пасайиш даражасини ўрганиш ва шунга асосланиб комплекс даволаш тадбирларини ишлаб чиқиш илмий ва амалий аҳамият касб этади.
Сурункали йирингли отитнинг патологоанатомик кўриниши яллиғланиш жараёнининг даври, ремиссия ёки хуружига боғлиқ. Ремиссия даврида ноғора пардада перфорация бўлади. Перфорация катта ўлчамда бўлса, болғача дастаси ноғора бўшлиғи устида эркин осилган бўлади. Болғача дастаси бутун ёки редуцирланган ва ноғора бўшлиғи медиал девори шиллиқ қаватига ёпишган бўлади. Ноғора парда перфорацияси ўлчами регенерация жараёни ҳисобига ўзгаради. Ноғора бўшлиғи медиал девори шиллиқ қавати ранги оқ ва нам бўлади [69, 70].Сурункали йирингли ўрта отитларни патогенезида асосий механизм ўрта қулоқ шиллиқ қаватининг махаллий иммун реакциясининг ва ферментатив хусусиятининг пасайиши анаэроб ва аэроб микроорганизмлар вирулентлиги ошиши билан бир қаторда замбруғларнинг кўпайиб бориши ва буларнинг асосий сабабчилари бўлган вирусли инфекциялар ҳисобланади.