Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

SIIDIK NAYLARI 

Siydik  naylarida  shilliq,  shilliq  osti,  mushak  va  adventi-tciya  pardalari  aniq  ajraladi  (239-rasm). 

SHilliq pardada o’z-garuvchan epiteliy bilan qoplangan bo’lib, unda bo’ylama joy-lashgan burmalar 

bo’ladi. Burmalar siydik nayi kengaygan-vaqtda tekislanadi. Siydik nayining pastki qismida, siyrak, 

biriktiruvchi to’qimadan iborat shilliq osti pardasida prostata beziga o’xshash tarmoqlangan bezchalar 

bo’ladi. Siydik nayishshg mushak parda.si yuqorida ikki, pastki qismida esa uchta qatlam joylashgan 

silliq  mushak  tolalaridan  iborat.  Mushak  tutamla-ri  ichki  va  tashqi  qatlami  bo’ylama,  o’rtada  esa 

aylanma yo’na-lishga ega. Siydik nayining siydik pufagi devorida joylashgan qismida mushak parda 

faqat bo’ylama mushaklardan iborat. Bu mushaklarning qisqarishi qovuq  mushaklarining holatidan 

qat’-iy  nazar,  siydik  nayining  teshigini  ochib,  siydikning  pufakka  o’tishini  ta’minlaydi.  Siydik 

nayining adventitciya pardasi; atrofdagi to’qimalar bilan qo’shilib ketadi. 

QOVUQ 

Qovuqning  shilliq  pardasi  o’zgaruvchan  epiteliy  va  siyrak-tolali  shakllanmagan  biriktiruvchi 

to’qimali xususiy qatlam-dan iborat (240-rasm). Biriktiruvchi to’qimali qatlam qon va 

 

 

239- rasm. 32-29 Siydik nayining ko’ndalang kesimi. x26. 

1 - nay bo’shlig’i; 2 - o’zgaruvchan epiteliy; 3 - biriktiruvchi to’qima; 4 - sslliq mushak hu-jayralari; 

5 - qon tomir va sg’to’qima tutgan snyrak biriktiruvchi to’qima. 

32-30. 32-29 dagi kvadratiing kattalashtirilgan ko’rinishi. Siydik nayining 

elektron mikrofotogrammasi. x1860. 

I - bo’shliq; 2 - o’zgaruvchan epiteliy hujayralarining yadrosi; 3 - biriktiruvchi to’qima: 

4 - kapillyar bo’shlig’i; 5 - kollagen tolalar tutami. 6-fibroblastlar; 7 - si-gliq mushak 

hujayralarining yadrolari; 3 -mushak parda kapillyarining bo’shlig’i; 9 -mielinsiz nervlar; 

10 - arteriolalar; 11 - venulalar; 12 - semiz hujayra (Rodindash. 

limfa tomirlariga boy. Mayda qon tomirlar epiteliyga juda yaqin yotadi. Qovuq shilliq pardasi siydik 

---

 

376 

yo’q  vaqtda  burmalar  hosil  qilib,  bu  burmalar  qovuq  siydikka  to’lganda  tekislanadi.  Qovuqning 

uchburchak  sohasining  shilliq  pardasida  burmalar  bo’lmaydi.  Bu  sohada  shilliq  osti  pardasi  yo’q 

bo’lib shilliq pardaning xususiy qavati mushak parda bilan birlashib ketadi. Bu sohada siydik nayining 

pastki qismidagi bezlarga o’xshash bezlar joylashgan. Qovuqning boshqa qismlarida shilliq parda 

 

240-rasm. Qovuqning yuqori qismch. Gematoksilin-eezin bilan bo’yalgan. 

06. 3, 5, ok, 10. 

1 - shilliq parda; 2 - o’zgaruvchan epiteliy; 3 - xususiy qatlam; 4 - shilliq osti pardasi; 5- 

mushakparda; a - ichki buylama qasat; b - o’rta ko’ndalang va tashqi bo’ylama mushaklar. 

ostida siyrak biriktiruvchi to’qimadan iborat shilliq osti parda joylashadi. 

Qovuq  mushak  pardasi  ichki,  tashqi  qatlami  bo’ylama  va  o’r-ta-aylanma  yo’nalgan  mushak 

hujayralaridan  iborat.  Qovuqning  tashqi  siydik  chiqaruv  yo’liga  davom  etish  qismida  (qovuqning 

bo’yin  qismi)  aylana  joylashgan  mushak  tutamlari  sfinkter  hosil  qiladi.  Mushak  tutamlarini  o’rab 

turuvchi  biriktiruvchi  to’qima  qatlamlari  qovuqning  tashqi  adventitciya  pardasiga,  qo-vuqning  tub 

qismida esa seroz qavatga o’tib ketadi. Qovuqning tub qismi seroz parda bilan o’ralgan. 

Qovuq  simpatik,  parasimpatik  va  spinal  (sezuvchi)  nervlar  bilan  ta’minlangan.  Bundan  tashqari, 

qovuqda ko’p miqdorda 

nerv  tugunchalari  va  nerv  sistemasinnng  neyronlari  topilgan.  Bu  neyronlar,  ayniqsa,  siydik 

naylarining qovuqqa quyilish erida ko’p bo’ladi. Bundan tashqari, qovuqning seroz, mushak va shilliq 

pardalarida ko’p miqdorda retceptor nerv oxirlari ham uchraydi.