Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

GIALIN TOG’AY TO’QIMASI 

Gialin tog`ay ko`p uchraydigan tog`ay turidir. Embrion skeletining ko`p qismi voyaga yetgan 

organizmda esa qovurg`alarning to`sh suyagiga tutashish joyi, bo`g`imlar yuzasi va havo o`tkazuvchi 

yo`llar devori gialin tog`aydan tuzilgandir. U ko`kimtir rangi bilan farqlanadi. 

Tog`ay tashqi tomondan biriktiruvchi to`qimaning yupqa qavati  - perixondr bilan qoplangan 

(79 - rasm). Tog`ayning yuqori qavatidagi xondrotsit hujayralari xondroblast hujayralaridan ko`p farq 

qilmaydi,  chuqurroq  savatida  esa  tog`ay  hujayralari  asta-sekin  kattalashadi.  Xondrotsitning  yuzasi 

tekis  bo`lmay  elektron  mikroskopda  ko`rinuvchi  mikrovorsinkalari  bor  (80-rasm).  Bu  hujayralar 

yadrosi  yumaloq  bo`lib,  xromatini  kamdir.  Sitoplazmasida  kontsentrik  sisternalar  shaklida 

endoplazmatik to`r joylashganligi ko`rinadi. 

 

                    

 

79- rasm. Gialin tog`ay. Kekirdakdan tayyorlangan. Gematoksilin-eozin bilan bo`yal- 

gan. 0b. 10. ok.10. 

1 - togay ustki pardasi; 2 - yosh tog`ay hujayralar;  3 - izogen gruppa; 4 - oraliq asosiy 

modda. 

                                 

 

80-  rasm.  Xondrotsit.  O`pka  bronxidagi  gialin  tog`ay. 

Elektron mikrofotogramma. 

1  -  yadro;  2  -  Golji  zonasi;  3  -  lipid  tomchilari;  4  - 

glikogen donachalari; 5 - mitoxon- 

driyalar;  7  -  donador 

endoplazmatik to`r; 7  -  sitoplazmatik  tolalar; 8  -  vakuola; 9  - 

 

hujayraning arrasimon qirrasi; 10  -kapsula  sohasi; 11  - 

asosiy modda; 12 - qo`shni  

xondrotsitning 

bir 

qismi 

(Rodindan). 

 

Xondrotsit  mitoz  yo`li  bilan  bo`linadi.  Hosil  bo`lgan 

yangi  hujayralar  atrofida  zich  hujayralararo  modda  bo`lgani 

uchun  ular  bir-biridan  uzoqlashmay  izogen  gruppalarni  hosil 

qiladi. Shuning uchun qari tog`aylardagi izogen gruppalar 8-10 

tagacha xondrotsitlar tutadi. 

Hujayralararo  moddaning  holatiga  ko`ra  tog`ay 

hujayrasining  shakllari  turlicha  bo`lishi  mumkin.  Yosh

 

tog`aydagi  hujayralararo  modda  suvga  va  proteoglikanlarga 

---

 

126 

boy, bu yerda tog`ay hujayralari shakli yumaloq. Qari tog`aylarda hujayralararo modda zichlashgan 

bo`lib,  hujayralari  odatda  disk  shaklini  oladi.  Yakka  yoki  izogen  gruppalar  atrofida  yotgan 

hujayralararo  modda turlicha bo`yaladi,  chunki uning tarkibida oqsillar  va proteoglikanlar  miqdori 

turlicha  bo`ladi.  Hujayralararo  moddaning  hujayralar  atrofida  bevosita  joylashgan,  ko`p  miqdorda 

gliko-zaminoglikan va proteoglikanlar saqlovchi zonasi keskin bazofil bo`yaladi. Bazofil bo`yaluvchi 

moddalar izogen gruppalarni har tomondan bir tekisda o`ragani uchun ular sharsimon tanacha-larni 

hosil qiladi. Yirik va qari tog`ayda bazofil tanachalar atrofida halqa singari oksifil zona shakllanadi, 

chunki yosh ulg`ayib borgan sari tog`ay hujayralarining soni va amorf moddada glikozaminoglikanlar 

miqdori kamayadi. Pirovardida hujayralararo modda bazofiliyasining susayishi va unda kaltsiy tuzlari 

o`tirishi (ohaklanish) kuzatiladi. 

Hamma gialin tog`aylar ham bir xil tuzilishga ega emas, masalan, bo`g`imlar yuzasidagi tog`ay 

perixondrga  ega  bo`lmaydi.  Bo`g`im  tog`aylarida  uch  zona  ajratiladi.  Tashqi  zona  mayda, 

yassilashgan, kam differensiallangan xondrotsitlardan, o`rta zona nirik, yumaloq hujayralardan, ichki 

zona esa kaltsiy tuzlari o`tirgan tog`ay moddasidan iborat.