Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н



Download 18,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet282/315
Sana12.09.2021
Hajmi18,63 Mb.
#172604
1   ...   278   279   280   281   282   283   284   285   ...   315
Bog'liq
Gistologiya Zufarov K. 2005(1)

 

BUYRAK 

Taraqqiyoti.  Buyrak  taraqqiy  etish  jarayonida  ketma-ket  uch  davr-ni:  old  buyrak  (Pronephros), 

birlamch.ch  buyrak  (mesonephros)  va  pirovardida,  ikkilamchi-oxirgi  buyrak  (matanephros)  hosil 

bo’lish davrlarini boshdan kechiradi. 

Old buyrak va birlamchi buyrak, aslida mustaqil ajratuv organ bo’lsa ham, buyrak taraqqiyoti uchun 

mansub bo’lmaydi va asta-sekin yo’qolib ketadi. Buyrakning har bir yangi bosqichi kranial-kaudal 

tomonga yo’nalishda kaudal tomonga yaqinroq joylasha boradi va natijada oxirgi - ikkilamchi buyrak 

kra-nial qismdan eng uzoqda, bel sohasida bo’ladi. 



Old buyrak (pronephros). Pusht o’rta varag’ining oldingi 8-10-segment oyoqchalaridan hosil bo’ladi. 

Segment oyoqchalari somitlardan ajralib egri-bugri naychalar - protonefridiylar- 

ga  aylanadi.  Bularning  uchi  tananing  ikkilamchi  bo’shlig’iga-  tcelomga  ochiladi.  Ikkilamchi- 

somitlarga qaragan uchi esa kau-dal yo’nalishda o’suvchi mezonefral nayga ochiladi. Odam embrio-

nida  bu  buyrak  siydik  ajratish  organi  sifatida  xizmat  qil-maydi  va  tezda-  qayta  aks  taraqqiyotga 

uchraydi. 



Birlamchi buyrak (mesonep'hros) - embrional hayotda ancha uzoq vaqt ishlaydi. U ko’p sonli (25 taga 

yaqin)  segment  oyoqchala-ridan  hosil  bo’ladi.  Segment  oyoqchalari  somitlardan  ajralib  chiqadi  va 

birlamchi buyrak naychalari-metanefridiylarga aylanadi. Metanefridiyning bir uchi mezonefral nay 

tomonga o’sadi va u bilan birlashadi. Metanefridiyning ikkilamchi bo’shliqqa qaragan qismidan aorta 

tomonga yon o’simtalar chiqadi. Bu o’simtalarga aortadan kapillyarlar to’rini shakllantiruvchi qon 

tomirlar keladi. Usimtalar kapillyarlarni qoplaydi va birlamchi buyrak koptokchasini hosil qiladi. 

Old buyrak davrida hosil bo’lgan mezonefral kanal kaudal yo’nalishda o’sib, kloakaga ochiladi. 

Odam embrionida  doimiy buyrak  (metanephros) rivojlani-shi embrional hayotning ikkinchi oyidan 

boshlanib, tug’ilish-ga yaqin nihoyasiga etadi. Aslida u o’z faoliyatini embrional hayotning ikkinchi 

yarmidan boshlaydi. Ikkilamchi buyrak ikki manbadan: mezonefral naycha va nefrogen to’qimadan 

hosil bo’-ladi. Nefrogen to’qima embrionning kaudal qismlarida joy-lashgan bo’lib, mezodermaning 

segment oyoqchalarining bo’linma-gan qismidan iborat. 

Mezonefral  nay  (Vol’f  nayi)  devorining  nefrogen  to’qima  tomon,  yuqoriga  va  orqaga  o’suvchi 

bo’rtmasi  siydik  nayi,  buyrak  jomchasi, 

kosachalari hamda y i g’ u v n a y l a-r i n i hosil 



 

363 


qiladi. 

Nefron nefrogen to’qimadan hosil bo’ladi. Nefrogen to’qima-ning differentciallashuvi uning barcha 

qismida barobar bosh-lanmaydi. Yig’uv nayining berk uchi o’sib, nefrogen hujayralar-ning bir qator 

o’zgarishlari natijasida nefron hosil bo’ladi. Bu o’zgarishlar nefrogen pufakcha va S-simon tanacha 

bosqichla-rini  o’taydi.  S-simon  tanacha  bosqichida  u  yig’uv  nayining  berk  uchi  bilan  birikadi.  S-

simon  tanachaning  proksimal  uchi  esa  SHumlyanskiy  -  Boumen  kapsulasiga  aylanadi.  Bu 

tanachalarning qolgan qismlaridan nefronning boshqa barcha bo’limlari rivoj-lanadi. 


Download 18,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   278   279   280   281   282   283   284   285   ...   315




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish