Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

BUYRAKNING TUZILISHI 
Buyrak juft a’zo bo’lib, qorin bo’shlig’ining orqa devorida umurtqa pog’onasining ikki yonida 
joylashadi. Uning shakli loviyasimon, botiq yuzasi buyrakning darvozasi hisoblanadi. Darvozaga 
buyrak arteriyalari kirib, buyrak venalari, siydik nayi va limfa tomirlari chiqadi. Bu erda siydik 
chiqaruv yo’l-lari-buyrak kosachalari, jomlari va siydik chiqaruv naylari Ham joylashadi. 
Buyrak biriktiruvchi to’qimadan iborat kapsu- 
231- rasm. Buyrak. 
1 - birpktiruvchi to’qimali kapsula; 2 - po’st modda; 3 - buyrak tanachasi; 4 - nefronning 
proksimal va distal bo’limi; 5 - mag’iz nurlari; 6 - mag’iz modda; 7 - to’gri kanallar (nef> 
ron qovuzlognning pastga tushuvchi vz yuqoriga ko’gariluvchi qismlarn, yig’uv naylarn 
(I. V. Almazov, L. S. Su]ulevdan). 

---

373 
232- rasm. Nefron tuzilishi va buyrakda qon aylanishi (sxema). 
I - buyrak tanachasi kapsulasi (SHumlyanskiy-Boumen kapsulasi); 2 - kapsulaniig ichki 
(vistceral) varag’i; 3 - kapsula bo’shlig’i; 4 - kapsulaning tashqv (parietal) varagi; 5 - nefron-
ning proksimal bo’limi; 6 - jiyakli hoshiya; 7 - bazal membrana burmalari; 8 - Genle qo-
vuzlog’ining pastga tushuvchi qismi; 9 - Genle qovuzlogining ko’tariluvchi qismi; 10 - nefr 
ronning distal bo’limi; II - yig’uv naychasi; 12 - so’rg’ich nayi; 13 - buyrak kosachasinin-
uzgaruvchan epiteliysi; 14 - buyrakning bo’laklararo arteriyasi; 15 - bo’laklararo vena; sh - yoy 
arternya; 17 -yoyvena; 18- to’g’ri arteriola; 19 - tugri venula; 20 -bo’lakchalararo "rteriya; 21 - 
bo’lakchalararo Eena; 22 - olib keluvchi arteriya; 23 - yumirlar tuguni ka-«illyari; 24-olib 
ketuvchch arteriola; 25 - yulduzsimon venula; 26 - po’stloq moddaning qon yumir kapillyarlari; 
27 -endoteliy hujayralari; 28 - yukstaglomerulyar hujayralar; 29 - distal bo’limning zich dogi (E. 
F. Kotovskiydan). 
la bilan qoplangan. Buyrakni uzunasiga kesib ko’rilganda unda oddiy ko’z bilan ikki zonani - 
po’stloq va mag’iz modda-larni ko’rish mumkin (231-rasm). Po’stloq zona o’zining to’q qizg’ish 
rangi va donadorligi bilan ajralib turadi. Mag’iz zona och bo’yalib, bo’lakchalar 8-12 
piramidalarga ajralgan bo’-ladi. 
Po’stloq va mag’iz modda chegarasi tekis bo’lmay, balki po’st-loq modda mag’iz moddaga 
ustunchalar 
shaklida (Bertnni ustun-chalari), mag’iz modda esa po’stloq moddaga 
mag’iz 
nurlari 
(Fer-reyn nurlari) shaklida botib kiradi. 
Nefron- buyrakning struktur funktcional birligi. Nef-ron va siydik naylari orasida biriktiruvchi 
to’qimaning yupqa qatlamlari bo’lib, ularda qon tomirlar, nervlar yotadi. Amma biriktiruvchi 

---

374 
to’qima buyrakning juda oz qismini tashkil eta-di. SHuning uchun bu a’zoni ko’proq epitelial 
organ deyish mum-kin. 
Nefronlarning umumiy soni buyrakda bir millionga etadi. Nefronlarning uzunligi har xil (18 mm 
dan 50 mm gacha) bo’la-dn. Hozirgi funktcional-morfologik klassifikatciyaga binoan sut 
emizuvchilar va odamning nefronida quyidagi bo’limlar' (232-rasm) tafovut etiladi: 
1. Tomirlar chigali va uni o’rab turuvchi kapsuladan iborat buyrak tanachasi (koptokchasi). 
2. Nefronning proksimal bo’limi. 
3. Nefron (Genli) qovuzlog’i. 
4. Nefronning distal bo’limi. 
Bir necha nefronlarning distal bo’limlari qo’shilib, bir-yig’uv nayiga, yig’uv naylari o’zaro 
birlashib yiriklashadi va buyrak kosachalariga ochiladi. 
Buyrakda ikki xil nefronlar farq qilnnadi. Birinchi xili deyarli po’stloq moddasida joylashadi - 
bularni 
po’stloq nef-ronlari 
deyiladi va ular nozik bo’limlarining qisqa bo’lishi bilan 
xarakterlanadi: ikkinchi xili - 
yukstamedullyar 
(miya moddasi yonidagi)