421
parchala-rining mahsuloti deb taxmin qilinadi. So’rg’ichlar stromasiui biriktiruvchi to’qima
tashkil etadi. 6-8 haftalik homilada bu to’qima fibroblastlar,
makrofaglar, retikulin va oz
miqdorda kollagen tolalaridan iborat bo’ladi. Biriktiruvchi to’qimaning hujayralararo moddasida
gialuron va xondrotinsul’fat kislo-talarini tutgan glikozolinoglikanlar (mukopolisaxaridlar)'
borligi aniqlangan.
Xorial 'plastinkadan so’rg’ychLar stromasiga knndik arteriyasi-^ning shoxlari o’sib kirib,
kapillyarlarga tarmoqlanadi. Kapil-lyarlar kislorod va oziq moddalarga to’ningan qonni kindik
to-'mirlari orqali homilaga etkazadi.
G’1o’ldoshning ona kmsmi.
G’1o’ldosh ona qismi bachadon shilliq qavatining bazal
plastinkasidan va uni yo’ldoshning bola qismi bilan bog’lovchi biriktiruvchi to’qimali to’siq
(septum placetae) hamda qon bilan to’lgan so’rg’ichlararo bo’shliq (laku-nalar)dan iborat. Bazal
plastinkani bachadon shilliq qavati-ning o’zgarishiga uchragan va xususiy, detcidural hujayralar
tu-tuvchi biriktiruvchi to’yumali qavat hosil qiladi. Bu yirik, gli-kogenga mo’l detcidual
hujayralar siyrak shakllanmagan birik-'tiruvchi to’qimaniig
kam differentciallashgan
hujayralaridan vujudga keladi. Bazal plastinkadan xorionga tomon biriktiruv-chi to’qimali
to’siqlar davom etib, ularning ba’zilari xorion so’rg’ichlariga ham birikishi mumkin. Bunday
so’rgichlarni
langar so’rg’ichlar
deyiladi.
Septalar va langar so’rg’ichlar yo’ldoshni ayrim bo’laklarga yoki kotiledonlarga bo’lady.
Bo’lakchalar yo’ldoshning ona qismi-da yaqqol ko’rinadi.
Lakunalardagi qon oqin tufayli beto’xtov yangilanib turadi. Xonni lakunalarga mushak qavatdan
keluvchi bachadonning pla-TCentar arteriyalari keltiradi. Bu arteriyalar shoxlanmay, pla-tcentar
to’siqlar orqaly o’tib, qonni to’g’ridan-to’g’ri lakunalarga quyadi. LakunaLar qonni olib
ketuvchi platcentar venalar bilan '‘og’langan. Odamning etuk yo’ldoshining shakli yumaloq,
diametri 15-20 sm, qalinligy 3 sm, og’irligi 500 g atrofida bo’ladi. Yo’l-doshning
joylanishi
bachadon devorining tuxum hujayrasi bilan tshplantatciya qilingan eriga bog’liq. U ko’pincha
bachadonning ol-dingi va orqa devorida va kamdan-kam yuqori devorida joylasha-di. Ayrim
holLarda yo’ldosh bachadonning ichki teshigini yopgan holda joylashishi ham mumkin (placenta
praeri).
Io’ldoshda qon sekin aylanadi. Har bir kotiledondagi laku-nalarning qon olib keluvchi va qon
olib ketuvchi o’z venalari '15o’ladi. Eng diqqatga sazovor narsa shuki, lakunalarda oqa-
'yotganona qoni hech qaerda so’rg’ichlar stromasida oqayotgan homila qoni bilan aralashmaydi.
Xorion so’rg’ichlari lakunalardan oziq moddani olib, pushtdan metabolik 'moddalarni qayta shu
qonli bo’shliqqa chiqaradi. Bu jarayonda platcenta (xorion) vorsinkasining
tuzilmalari muhim
biologik ^fil’tr vazifasini o’taydi va u ona-bola qoni orasidagi bar’er
!
(to’siq) ni hosil qiladi.
Ona va bola qoni orasidagi to’siqni (gemoxorial 'bar’er) xorion so’rg’ichlari ichidagi tomirlar
endoteliysi, so’rg’ich-lar stromasi, qoplovchi hujayralar, ya’ni tcitotrofoblast hamda
sintcitrofoblast tashkil qiladi (261-rasm). Bu qavatlar gema-trof
oziqlanishda eng muhim
vazifani bajaradi.
Io’ldosh ko’p qirrali vazifalarni bajaradi. Yo’ldoshning trofik funktciyasini xorion simplasti ona
qonidagi oziq modda-
422
261-oasm Yo’ldosh xorien vorsinkasishshg elektrom mikroftografiyasi (ona va ho-
g’
mila qoii
orasidagi bar’er).
t -kovval’ sichshlzst- 2-mikrovorsinkalar: 3-piieaitoz pu^akchalar; 4 - bazal mem5ra,.a
g
1 -korial’
si
'
shlzs
^'_
vorsi
i
nka
g’
stromasin
„
NG
biriktnruvchn t>qimasi.
larni so’rishi va qayta ishlashi tufayli amalga oshiradi. SHu er-ning o’zida homila qonidagi
modda almashinish mahsulotlari ona qoniga chiqarib tashlanadi, Io’ldosh orqali ona qonidagi
kislsk rod bola qonini to’yintiradi, ya’ni yo’ldosh bolaning nafas oli-shini ta’min etadi. Yo’ldosh
ona qonidagi zararli moddalarning (mikroblar, toksinlar va hokazolarning) bola qoniga o’tishiga
to’sqinlik qiladi va bu uning himoya funktciyasidir. yo’ldosh
en-
dokrin funktciyasiga ham ega.
Uning xorial epiteliysi progeo teron va xoriogonadotropin kabi
bir qator gormon-lar ishlab
chiqaradi.
Bola tug’ilganidan so’ng yo’ldosh va kindik, suv pardalari ham-da bachadonning tushib ketuvchi
qavatining zich pardasidan iborat tuzilmalar bachadondan ajraladi. Zich pardaning ajralishi uning
bazal qavatiga o’tish chegarasida yuz beradi. Bazal qavat bachadon bezlarining saqlanib qolgan
tub qismlari va detcidual hujay-ralardan tashkil topadi. Bola tug’ilgandan keyingi 2-3 hafta
ichida bachadon bezlarining qoldiqlari (shilliq pardaning ba-zal qavati) hisobiga bachadonning
shilliq qavati to’la tiklanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: