Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н



Download 13,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet185/242
Sana15.06.2022
Hajmi13,82 Mb.
#672676
1   ...   181   182   183   184   185   186   187   188   ...   242
Bog'liq
2 5273987288483758634

adenogipofiz 
va 
neyrogipofiz 
farklanadi. Adeno-gipofizda esa oldingi bo’lak (lobus anterior), oraliq qism (pars 
intermedia) va tuberal qismlar (pars tuberalis) farqlanadi. 
Gipofiz oldingi bo’lagi bez hujayralarining qalin tasma- 
1dan iborat bo’lib, siyrak birnktiruvchn to’qima va sinusoid 
:llyarlar orqali ajralib turadi (164-rasm). Gematoksilin- 
bo’yab ko’rilganda 2 gruppa hujayralar yaqqol ajra- 
403
.lib turadi. Tasma o’rtalarida joylashgan och hujayralar x r o-mofoblar bo’lsa, qon tomirlarga 
yaqin joylashgan va to’q bo’yalgan hujayralar xromofil hujayralardir. Xromofil hu-jayralar o’z 
navbatida ikkiga bo’linadi: 1) eozin va boshqa nor-,don bo’yoqlarni yaxshi qabul qiluvchi, zich 
donadorlikka ega bo’lgan 
atcidofil 
(eozinofil) yoki 
oksifil 
hujayralar; 2) asosiy bo’yoq-larga 
moyil bo’lgan 
bazofil 
hujayralar. Bazofil hujayralar 30-35% ni, atcidofillar 4-10% ni tashkil etsa, 
xromofob (bosh) hujayralar 60% ni tashkil etadi. 
Bioximiyaviy va fiziologik tadqiqotlar natijasi sut emi-zuvchilar gipofizining oldingi bo’lagida 6 
xil gormon ishlab chiqarilishini ko’rsatadi. Bu gormonlar spetcifik faoliyatga ega. SHu 
gormonlardan 
o’sish gormoni 
(STG, 
somatotropin)

adreno-kortikotrop gormon 
(AK.TG) va 
prolaktin 
(laktotropin, lakto-trop gormon - LTG) oddiy oqsil bo’lsa, 
follikulni stimullovchi 
gormon 
(FSG), 
lyuteinlovchi gormon 
(LG, lyuteotropin) 
vatireo-trop gormon 
(TTG, tirotropin) 
glyukoproteiddir. YUqorida aytib o’tilgan gormonlarni hosil qiluvchi hujayralarni farqlab olish 
hujayraning kattaligi, shakli, ularning qon tomirlarga muno-sabati, hujayralar sekretor 
donachalarining kattaligi, shakli va tcitoplazmada joylashishi hamda donador endoplazmatik 
to’r, Gol’ji kompleksi, mitoxokdriyalar kabi hujayra ichki organel-lalarining nozik tuzilishini 
sinchiklab o’rganish oqibatida amalga oshiriladi. Ko’pgina hayvonlarda gipofizning oldingi 
bo’lagi o’zida 7 xil hujayra tutadi. Bu hujayralar s a m o t o-tropotcitlar, laktotropotcit, ya’ni 
mammatropotcit (prolaktin hujayralari), adrenokortikotrop (AKTG) z^ujayralari va 2 tipdagi 
gonadotrop hujayralar: follikulni stimullovchi, lyuteinlovchi, hujayralar va tirotro-potcitlar 
(TTG) hamda agranulyar hujayra (xromofob) lardan iborat. 
Atcibofil endokrinotcitlarga 
ikki turdagi hujayralar; so-matotropotcitlar va laktotropotcitlar 
kiradi. 
Somatotropotcitlar ko’pincha yumaloq yoki ovalsimon bo’lib, odatda, qon kapillyarlariga yaqin 
joylashadi. Hujayra yadrosi yumaloq shaklda va u somatotropotcit markazida joyla-shib 
ekstcentrik yotgan yadrochaga ega. Sekretor donachalari yumaloq va ko’p bo’lib, butun 
tcitoplazma bo’ylab tarqoq joylashadi (165-rasm). Bu donachalar 300-350 nm bo’lib, ular o’ta 
elektron zichdir. Hujayra yadrosi va sekretor donachalar orasida yotgan donador endoplazmatik 
to’r bir-biriga parallel’ bo’lib, unchalik rivojlanmagan. Gol’ji kompleksi kam rivojlanib, uning 
atro-fida shakllanayotgan sekretor donachalari yotadi. Bu hujayralar-ning qon tomirlarga yaqin 
joylashishi, urg’ochi va erkaklarda bir xil ko’pgina sekretor donalar tutishi, ularning o’ziga xos 
tomo ni hisoblanadi. Bu hujayralarning adrenokortikotropotcitlarga o’ta yaqin joylanishining 
funktcional tomoni hozirgi kunga qa-dar mavhum qolyapti. Bu hujayralar o’sish gormoni - 


285 
somatotrop gormon ishlaydi. 
165-rasm. Gipofiz ssmatotrop hujayrasipipg elektroch mikrsfotsgrafiyasi 
Xb.OOE. 
1 - YADR°; 2 -yadrocha; 3 - sekretor donachalar; 4 - donador endopl1ematik to’r; 5 - 
MI

toxondrinlar. 
166- rasm. Gipsfiz laktotrop hujayrasining elektron mikrofotografiyasi. 
Xb.OOO. 
|__ yadro; 2__sekretor dsnachalar; 3 - plastinkagimon kompleks; 4 - donador endoplazm» 
tik to’r; 5 - lyuteinlovchi xujayra; 6 - FSG - xuj»yra. 
Laktotrop hujayralar gipofizning oraliq qismi yaqinida o’ta ko’p bo’lib, oldingi bo’lakning bu 
joyiga jinsiy zona,ya’ni jinsiy faoliyat bilan bog’liqbezhujayralariningto’p-lamidan iborat zona 
deb qaraladi. Laktotropotcitlar urg’ochi-.larda o’ta ko’p bo’lib, erkaklarda bu hujayralarni topish 
ancha-gina qiyin. Bu hujayra kosasimon, ba’zan uzunchoq bo’lib, qon kapillyarlariga yaqin 
joylashadi. Laktotropotcitlarga xos narsa shuki, ular ko’pincha boshqa gonadotrop hujayralari 
bilan o’ra-ladi (166-rasm). Hujayra sekretor donachalari yirik (600- 700 nm), shakli polimorf - 
yumaloq, cho’zinchoq bo’ladi. Hujayra ichki organellalari lakotropotcitlarda o’ta yaxshi 
rivojlangan. Hujayraning tuzilishida bu aniq belgilar oldingi bo’lak hu-jayralari orasidan 
laktotropotcitlarni ajratib ko’rish uchun qiyinchilik tug’dirmaydi. Bu xujayralar 
homiladorlikning va -sut emizish davrida o’ta ko’p uchraydi. Bu hujayralar laktotrop gormon 
yoki prolaktin hosil qilnb, prolaktin sut bezlarida sut hosil qilishni kuchaytiradi. Bu gormon 
ta’sirida tuxumdonda •sariq tana uzoqroq saqlanadi. 
Adrenokortikotrop hujayralar gipofiz oldingi «bo’lagining yuqorida aytilgan jinsiy zonasida o’ta 
kam bo’lib, odatda, bo’lakning oldingi chekkalarida ko’p uchraydi. Bu hujay- 


286 
167- asm. Gipofiz adrenokortikotrop (AKTG) hujayrasining elektron mikro- 
fotsgrafnyasi. x8.000. 
1 - yadro; 2 - hujayra o’simtasi; 3 - sekretor donachlar. 4 -mitoxondriyalar; 5 - so- 
matotropotcig. 
168- rasm. Gipsfiz fellikul stimullovchi gonadotr:p (FSG) hujayrasining 
elektron mikrsfstogr?,fiyaei. xb.OSO. 1 - yadro; 2 - sekretor donachalar; 3 - mitoxondrnya. 
ralar noto’g’ri, yulduzsimon shaklga ega bo’lib, ularning ayrim; o’simtalari qon 
kapillyarlarigacha etib boradi. Adrenokortikot-ropotcit somatotrop hujayralari bilan yaqin 
aloqada bo’ladi.. Bu hujayralar tcitoplazmasining o’rta elektron och ko’rinishi: unga oddiy 
yorug’lik mikroskopi ostida yaxshi bo’yalmaydigan (xro-mofob), ya’ni bosh hujayra sifatida 
qarashni taqozo etadi. Hujayra sekretor donalari ko’pincha hujayra o’simtalarida joy-lashgan 
bo’lib, ular mayda va yumaloq shaklga ega (167-rasm). Sekretor donachalar somatotropotcitlar 
donalariga ko’ra ochrok bo’lsa-da, anchagina elektron zich va areola bilan o’ralgan. Andre-
nokortikotropotcitlarning o’ziga xos tomonlaridan biri yana. shundan iboratki, ularning sekretor 
donachalari hujayra plaz-molemmasi bo’ylab bir qator joylashadi. Bu hujayra organel-lari 
unchalik rivojlanmagan bo’ladi. 
Bu hujayralar buyrak usti bezining po’stloq qismiga ta’sir< qiluvchi adrenokortikotrop gormon 


287 
(AKTG) yoki kortikotropin ishlaydi. 

Download 13,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   181   182   183   184   185   186   187   188   ...   242




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish