Илмий мақолалар ёзиш, унга қЎйиладиган талаблар ва сифат мақола мазмунининг асосий таркиби

---

ИЛМИЙ МАҚОЛАЛАР ЁЗИШ, УНГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР 
ВА СИФАТ
 
Мақола мазмунининг асосий таркиби
Мақолада масаланинг ҳозирги ҳолати, ишнинг мақсади, тадқиқот 
методологияси, олинган маълумотлар натижалари ва муҳокамаси қисқа ва 
аниқ баён этилиши лозим. Мақола одатда ўз ичига қуйидагилар олади:
- кириш;
- тадқиқот усули;
- асосий натижалар ва уларнинг муҳокамаси;
- хулоса (хулосалар);
- келтирилган манбалар рўйхати.
Сарлавҳа мақоланинг жуда муҳим элементидир. Барча ишлар унинг 
номи билан баҳоланади. Шунинг учун мақола сарлавҳаси унинг мазмунини 
тўлиқ акс эттириши лозим. Мақоланинг асл моҳиятини, унинг асосий 
ғоясини қўлга олганингизда мақолани ёзгандан сўнг сарлавҳа устида иш 
бошласангиз тўғрироқ бўларди. Баъзи муаллифлар ўз ишларининг бошида 
мақола номи устида ишлашни афзал кўрадилар, аммо бу фақат тажрибали 
тадқиқотчиларга тааллуқлидир. Кириш кўриб чиқилаётган масаланинг 
долзарблигини оқлаши керак (нимани кўриб чиқяпсиз ва нима учун?) ва 
ишнинг янгилиги, агар мақоланинг ҳажми рухсат берса, тадқиқотнинг 
мақсади ва вазифаларини белгилашингиз мумкин ва сиз муаммони ҳал 
қилиш йўлларини ва уларнинг камчиликларини ҳам маълум қилишингиз 
керак. Мавзунинг долзарблигиҳозирги вақтда ва шу вазиятда унинг 
муҳимлик даражаси бу муаммони (муаммо, савол) ҳал қилиш. Бу унинг 
натижаларининг етарлича муҳим илмий ва амалий муаммоларни ҳал қилиш 
учун қўлланилиши қобилиятидир. Янгилик бу ишнинг натижасини бошқа 
муаллифларнинг натижаларидан ажратиб туради. Тадқиқотнинг мақсад ва 
вазифалари. Мавзуни танлашда муаллифнинг ўз иши учун қўйган мақсад ва 
вазифаларини аниқ тушунишингиз муҳимдир. Ишда маълум бир ғоя, асосий 
ғоя бўлиши керак, бу аслида тадқиқотнинг ўзига бағишланган. Тадқиқот 
мақсадини шакллантириш дастур ишлаб чиқишнинг навбатдаги элементи 
ҳисобланади. Муваффақиятли ва minimal вақт билан мақсад шакллантириш 
билан енгиш учун мақсадида, сиз саволга жавоб бериш керак: "агар ташкил 
тадқиқот натижасида яратиш учун нима истайсиз?"Бу натижа қуйидагича 
бўлиши мумкин: янги методология, тасниф, янги дастур ёки ўқув дастури, 

---

алгоритм, структура, маълум технологиянинг янги версияси, методологик 
ривожланиш ва бошқалар. Шубҳасиз, ҳар қандай ишнинг мақсади, одатда, 
феъллардан бошланади: билиб олиш..., ошкор қилиш.., шакл.., оқлаш..., 
текшириш..., аниқлаш..., яратиш..., қуриш… Вазифалар одатда аниқ ёки 
аниқ мақсадлардир. Фан каби мақсад ўзаро боғлиқ вазифалар мажмуида 
юзага чиқади. Вазифаларни шакллантириш феъллардан бошланиши 
мумкин: define..., оқлаш..., амалга ошириш..., Устой..., аниқлаш... , ва ҳоказо. 
Асосий қисмга тадқиқотнинг ўзи, унинг натижалари ва амалий тавсиялар 
киради. Хулоса иш давомида олинган натижаларнинг қисқача баёнини ўз 
ичига олади. Хулоса қилиб айтганда, тадқиқот муаллифи ўз ишидан келиб 
чиққан мавзу, хулосалар, умумлашмалар ва тавсияларни тушуниш 
натижаларини умумлаштиради, уларнинг амалий аҳамиятини таъкидлайди, 
шунингдек, ушбу билим соҳасида кейинги тадқиқотларнинг асосий 
йўналишларини белгилайди. Хулосалар (хулосалар ўрнига) тезисларни 
умумлаштириш характерига эга бўлиши керак. Мурожаатлар рўйхати-
асосий маълумотлар (нашр қилинган жой ва йил, ношир ва ҳ.к.) бўлган 
китоблар, журналлар ва мақолалар рўйхати.). Мақолада адабий манбаларга 
мурожаат қилишнинг учта усули мавжуд: 1) матннинг ўзи ичидаги қавслар 
ичида ифодаланг (газета ёки журнал материали бўлиши мумкин); 2) 
саҳифанинг пастки қисмига тўлиқ чиқиш маълумотларини чиқариб 
ташланг; 3) манба рақамини ва саҳифани квадрат қавс ичидаги алфавит 
рўйхатидан белгиланг. Умуман, тадқиқот материалларини адабий 
лойиҳалаш жуда масъулиятли масала ҳисобланиши лозим. Мурожаатлар 
рўйхатига киритилган ҳужжатларнинг библиографик тавсифи ГОСТ 7.1-84 
" ҳужжатнинг библиографик тавсифи талабларига мувофиқ тузилади.
“Умумий талаблар ва тузиш қоидалари". 
Библиографик Тавсифнинг асосий элементлари қуйидаги кетма-
кетликда келтирилган: муаллиф номи ва бош ҳарфлари, китоб номи, 
қўштирноқсиз, нашр қилинган жойи, нашриёт номи, нашр қилинган йили, 
рақами (лар) саҳифаси. Келтириш қоидалари. Таклиф-ўз матнига 
киритилган матндан олинган аниқ, ёзмалик. Ҳаволалар одатда муаллифнинг 
далилларни ёки тушунтиришлари тасдиқлаш учун берилган. Тўртинчидан, 
замонавий адабиёт ва бирламчи манбалар энг эътиборга лойиқдир. 
Иккиламчи адабиётларни, масалан, муаллифларнинг айрим хулосаларига 
қарши туриш учун имкон қадар тежамли қилиб кўрсатиш керак.

---