Ilm sahroda do’st, hayot yo’llarida tayanch, yolg’izlik


 Shaxsiy sug’urtalash statistikasi



Download 6,07 Mb.
Pdf ko'rish
bet139/260
Sana25.01.2022
Hajmi6,07 Mb.
#408770
1   ...   135   136   137   138   139   140   141   142   ...   260
Bog'liq
Moliya statistikasi darslik

 
8.5. Shaxsiy sug’urtalash statistikasi
 
 
Shaxsiy  sug’urtalash  statistikasi  hamma  turdagi  sug’urta  xodisalarining  hisobi, 
sug’urtalash maydonining qamrash darajasi, sug’urta badallari va to’lovlarining darajalari 
va  tarkiblarini  hisoblash,  tarif  stavkalari  va  sug’urta  operatsiyalarining  daromadliligi 
hisoblarini  asoslash,  ko’rsatkichlarni  zamonda  o’rganish  va  ularni  prognozlash  bilan 
shug’ullanadi. 
Shaxsiy  sug’urtalashning  tarif  stavkasi,  sug’urta  bozorining  boshqa  xohlagan 
tarmog’idagi  kabi,  netto-stavka  va  brutto-stavkadan  tashkil  topadi.  Netto-stavka 
sug’urtalovchining  sug’urta  summalarini  to’lash  bo’yicha  belgilangan  majburiyatlarini 
bajarish  uchun  mo’ljallangan.  Brutto-stavka  netto-stavkani  va  apparatni  ta’minlash 
xarajatlarini qoplovchi yuklamadan va foydadan tashkil topadi. 
Hayotni  sug’urtalashning  tarif  stavkalari  bir  yo’la  (bir  marta)  beriladigan  va 
yillikka  bo’linadi.  Bir  yo’la  beriladigan  stavka  shartnoma  tuzilgan  vaqtdagi  sug’urta 
badallarini  qoplash  uchun  hisoblanadi,  ya’ni  muddatning  boshida.  Yillik  stavkalar 
badallarni  bir  yilda  bir  marta  to’lashga  mo’ljallangan  (yoki  bir  yil  davomida  oylar 
bo’yicha). 
Hayotni sug’urtalash  tariflarini  hisoblash,  sug’urtalashning  ob’ekti va sub’ektidan 
kelib  chiqib,  o’ziga xos  xususiyatlarga  ega.  Sug’urtalashning predmeti  insonning hayoti 
bo’lib, u sog’lig’ini yo’qotishning yoki o’limning turli xil xatarlari bilan, demak umrning 
uzunligi bilan bog’liqdir. 
Har  bir  odamning  o’limini  oldinday  aytish  mumkin  emas.  Lekin  statistika 
tomonidan  aholini  tabiiy  xarakatining  ommaviy  jarayonlarini  o’rganish  har  bir  yosh 
uchun  o’lim  darajasi  qonuniyatlarini  ochishga  va  ularni  o’limning  (yoki  uzoq  yashashi) 
demografik  jadvallari  deb  ataladigan  jadvallarda  tasvirlashga  imkon  berdi.  Jadvallar  X 
yoshdan (x + 1) yoshga o’tishda o’lganlar sonini, har bir berilgan yoshgacha yashaganlar 
sonini,  keyingi  yoshgacha  yashash  ehtimolini,  keyingi  yoshgacha  etmay  o’lish 
ehtimolini, umrning o’rtacha uzunligini o’z ichiga oladi (8.3-jadvalga qarang). 
Bu  jadvallar  hayotni  sug’urtalash  tariflarini  hisoblash  uchun  asos  bo’ladi  (baxtsiz 
xodisalardan sug’urtalashdan tashqari). 
Hayotni  sug’urtalashning  ikkinchi  xususiyati  sug’urtalash  muddatining  3  yil  va 
undan uzoq muddatlarga tuzilgan bo’lishidir. 
O’lim jadvalidan foydalanib ma’lum yoshga etishning bir yo’la to’lanadigan netto-
stavkasini  hisoblash  uchun  misol  keltiramiz.  Faraz  qilaylik,  40  yoshli  shaxs  bilan  43 
yoshga etgunga qadar sug’urta summasi 100 so’m asosida sug’urta shartnomasi tuzildi. U 
sug’urtalovchiga necha pul to’lashi kerak? 
 
8.3-jadval 
O’zbekiston aholisining o’lim va o’rtacha umr ko’rishlik  
jadvali (aholi ro’yxati natijalari bo’yicha)  


 
196 
 
 
Yosh 
«X» yoshgacha 
yashaganlar  
soni 
«X» yoshdan 
(x+1) 
yoshgacha 
yashamay 
o’lganlar soni 
Yil 
davomidagi 
o’lish ehtimoli 
Umrning o’rtacha 
yosh uzunligigi 
 
Ix 
dx 
dx: Ix 
T
X
 

100.000 
1 782 
0,01782 
69,57 

98218 
185 
0,00188 
60,83 
. . . 
. . . 
. . . 
. . . 
. . . 
20 
96773 
145 
0,00149 
51,73 
. . . 
. . . 
. . . 
. . . 
. . . 
40 
92246 
374 
0,00406 
33,71 
41 
91 872 
399 
0,00434 
32,84 
42 
91 473 
427 
0,00467 
31,98 
43 
91 046 
458 
0,00503 
31,13 
44 
90588 
492 
0,00543 
30,29 
45 
90 096 
528 
0,00586 
29,45 
. . . 
. . . 
. . . 
. . . 
. . . 
50 
87064 
735 
0,00844 
25,38 
. . . 
. . . 
. . . 
. . . 
. . . 
60 
77018 
1 340 
0,01740 
17,97 
. . . 
. . . 
. . . 
. . . 
. . . 
85 
18900 
2616 
0,13840 
4,73 
 
Avval sug’urta  fondini aniqlab olamiz,  u bitta  shartnomadagi sug’urta summasini 
to’lovlar soniga ko’paytmasi bilan aniqlanadi. Ehtimollik kattaligi hisoblangan to’lovlar 
soni 43 yoshgacha yashaganlar soniga mos kelishi kerak, biz ularni sug’urta qilinganlar 
deb  faraz  qilamiz.  O’lim  jadvaliga  ko’ra  bu  yoshgacha  91046  kishi  yashaydi  (100.000 
kishi hisobida). Binobarin, sug’urta fondi 9104600 so’mni tashkil qilishi kerak (91046 x 
100).  Buni  sug’urtalanuvchilar  deb  faraz  qilinganlar  soni  92246  ga  bo’lsak  sug’urta 
badali miqdori = 98,699 so’m kelib chiqadi. 
Lekin,  bu  stavkani  real  (haqiqiy)  deb  tan  olib  bo’lmaydi.  Chunki  bunda  shaxsiy 
sug’urtaning xususiyati bo’lgan uning uzoq muddatlilik xarakterini hisobga olish kerak. 
Shartnoma  tuzilayotgan  paytda  mijoz  netto-mukofotni  to’laydi,  to’lovlarni  esa  sug’urta 
muddati  tugaganda  yoki  shartnoma  tuzilgandan  ma’lum  vaqt  o’tganidan  keyin  sug’urta 
xodisalarining,  masalan,  jarohatlanish,  mehnat  qobiliyatini  yo’qotish  va  boshqalarning 
sodir bo’lishi tufayli oladi. Sug’urtalovchi uchun, yig’ilgan to’lovlar vaqtincha bo’sh pul 
mablag’lari hisoblanadi, shuning uchun u bularni bankka  murakkab foizli qilib qo’yadi 
va bank foiz normasiga qarab daromad oladi. 
Hayotni  shaxsiy  sug’urtalashning  qoidalariga  ko’ra  netto-stavkaning  darajasi 
oldindan  foizlardan  keladigan  daromad  summasiga  kamaytiriladi.  Bu  badallarni  hozirgi 
zamon  stavkalari  miqdoridan  hisoblanishi  kerakligini  bildiradi.  Buning  uchun  sug’urta 
summalarini diskont ko’paytuvchisi yordamida diskontlashga xarakat qilinadi: 

Download 6,07 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   135   136   137   138   139   140   141   142   ...   260




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish