Ilm sahroda do’st, hayot yo’llarida tayanch, yolg’izlik


G’. Davlat kreditning kreditorlar bo’yicha tasnifi



Download 6,07 Mb.
Pdf ko'rish
bet86/260
Sana25.01.2022
Hajmi6,07 Mb.
#408770
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   260
Bog'liq
Moliya statistikasi darslik

G’. Davlat kreditning kreditorlar bo’yicha tasnifi 
 
Davlat  byudjeti  defitsitini    qoplash  uchun  jalb  qilingan  qarzlarni  –  qarz 
majburiyatlarini  to’lanmagan,  qaytarilmagan  qismlarining      yig’indisi-  davlat  krediti 
deyiladi.  Dunyoning    barcha  davlatlari  o’z  iqtisodiy  siyosatini  o’tkazishning  muhim  bir 
mexanizmi  sifatida  qarzlardan  foydalandilar.  XVF  ning  GFSY,  2000da  keltirilgan  126 
davlatning 98 tasining byudjeti defitsitlidir. Aktiv byudjetga ega bo’lgan davlatlarda ham 
davlat  qarzi  mavjud.  Davlat  qarzlari  mavjud  bo’lishining  zaruriyati  jamiyat  ehtiyojlari 
darajasi  bilan  davllatning  imkoniyatlari  (davlat  byudjetining  daromadlari)  o’rtasidagi 
ziddiyatdan, ya’ni davlat byudjetining defitsitligidan  vujudga keladi. 
Davlat  krediti  (qarzi)  to’g’risidagi  hozirgi  zamon  ilmiy-  amaliy    qarashlar 
keyncchilik  maktabining  ishlanmalari  asosida  shakllangan.  Bunda  davlat  krediti  
iqtisodiyotga  qo’shimcha  yuklama  bo’lib,  iqtisodiy  muvozanatning  buzilishiga  olib 
keladi,  ijtimoiy  tadbirlarni  amalga oshirishga    to’siq  bo’lishi  bilan birga, davlat  qarzlari 
iqtisodiyotni  tartiblashtirishning  muhim  mexanizmi  sifatida  hizmat  qiladi.  Davlat 
kreditining ko’lamiga statistikada u ikki yoqlamalikni e’tiborga olgan holda baho bermoq 
zarur. Shuning uchun davlat krediti hajmini to’g’ri baholash lozim.  
XVFning  davlat  moliyasi  to’g’risidagi  standartining  (G’)  davlat  krediti  tarkibiga 
faqat  davlat  boshqaruvi  sektori  bo’yicha  ja’mi  qarz,  unga  kiruvchi  birliklar  (kichik 
sektorlar)ning:  markaziy xukumat (federal, respublika), shtatlar, regionlar yoki viloyatlar 
hamda  mahalliy    boshqaruvi  idoralarining  rasman    tan  olingan,  to’g’ri,  to’lanmagan 
(qaytarilmagan)  qarzlari  kiritiladi.  Demak,  quyidagilar  davlat  qarzi  hajmiga 
qo’shilmaydi: 

 
davlat boshqaruvi sektorining kichik sektorlari orasidagi o’zaro             qarzlar (4.7-
jadval); 

 
davlatga qarashli korxonalarning ichki va tashqi qarzlari; 


 
107 

 
davlat  boshqaruvi  sektorini  moliyaviy  muassalar  (pul-kreditni  tartiblashtiruvchi 
idoralar) vazifalarini bajarishi bilan bog’liq bo’lgan qarzlari; 

 
jismoniy shaxslarning  ichki va tashqi qarzlari va hakozo. 
Demak,  milliy iqtisodiyotning davlat boshqaruvi sektoridan boshqa sektorlarining 
rezidentlar  va  norezidentlardan  qarzlari  davlat  qarzi  tarkibiga  kirmaydi.  Statistikada 
davlat  qarzi  summasini  brutto  holida,  ya’ni  davlat  boshqaruvi  sektorining  boshqa 
sektorlar va norezidentlarga bo’lgan qarz talablari summasi ayrilmasdan ko’rsatiladi. 
Davlatning  qoplanmagan  (to’lanmagan)  qarzlarini    kreditorlar  tipi  bo’yicha 
tasnifining sxemasi: 
I. Ja’mi summasi (II+III)  
II. Ichki qarz:  
 
1. Davlat boshqaruvi sektorining boshqa qismlariga
1
 
 
2. Pul-kreditni tarkiblashtiruvchi
 
idoralarga 
 
3. Depozitivli banklarga 
 
4. Boshqa ichki qarzdorlik: 
 
 
4.1.Boshqa moliya muassalariga 
 
 
4.2.Davlat nomoliyaviy korxonalariga 
 
 
4.3.Nomoliyaviy xususiy sektorga 
 
 
4.3.1.Korxonalarga 
 
 
4.3.2. Uy xo’jaligiga 
 
 
4.4.Boshqa kategoriyalarga kiritilmagan boshqa ichki qarzdorlik. 
 
5.Turlicha baholash bilan bog’liq bo’lgan korrektirovka. 
 
III. Tashqi qarz. 
 
6.Xalqaro rivojlanish tashkilotlariga 
 
7.Xorij boshqaruv boshqarmalariga 
 
8.Boshqa tashqi qarzdorlik 
 
 
 
8.1.Bank ssudalari va bo’naklar 
8.2.Ta’minlovchilarning kreditlari 
 
 
8.3.Boshqa kategoriyalarga kiritilmagan boshqa tashqi qarzdorlik 
 
9.Turlicha baholash bilan bog’liq bo’lgan korrektirovka. 
Ma’lumotnoma tariqasida moddalar 
 
10.Xorij valyutasida to’lanadigan ichki qarz 
 
11. Milliy valyutada to’lanadigan tashqi qarz 
 
12. Davlat boshqaruvi sektorininng ichki tuzilmaviy qarzlari 
 
13. To’lanmagan majburiyatlar bo’yicha joriy qarzlar.
 
Davlat kreditini boshqa jihatlari: to’lanishi muddati, davlat boshqaruvi sektorining 
birliklari  (markaziy  hukumat,  shtatlar,  regionlar  yoki  viloyatlar,  hamda  mahalliy 
boshqaruvi  idoralari),  daromadni  to’lash usuli, daromadlarni hisoblanishi  usuli,  bozorga 
murojaat qilish imkoni va boshqa  aspektlari bo’yicha tasniflanishi mumkin.  
Davlat  kreditini  to’lanishi    muddati bo’yicha tasnifi 4.8-jadvalda  ko’rsatilgan.  Bu 
tasnif yordamida qarzlarni to’lash borasida tadbirlarni rejalashtirish mumkin bo’ladi. 
Davlat  byudjeti  daromadi  va  sarflarini  boshqa  tasniflari  ham  mavjuddir.  Masalan 
                                                           
1
  Қарз  мажбуриятларининг  жаъми  суммасига  давлат  бошқаруви  секторининг  кичик  секторлари  ичидаги  ва  кичик 
секторларнинг ўзаро тўланмаган қарзлари киритилмайди Улар алоҳида ўрганилади. 


 
108 
sarflarni vazifa jihati bilan iqtisodiy tipi bo’yicha bir vaqtda tasniflash. Bunday shahmat 
usulida  tasniflash  davlat  sarflarini  tahlil  va  boshqarish  imkoniyatlarini  kengaytiradi. 
Masalan,  har  bir  vazifa  bo’yicha  davlat  sarflarida  ish  haqi,  tovar  va  xizmatlar  xaridi, 
transfertlar,  kapital  sarflar  (rivojlanishi  imkoniyati)  va  boshqa  sarflarning  hajmi  va 
salmog’ini  baholash  mumkin.  O’z  o’rnida  ish  haqi  bo’yicha  sarflarni  davlatning  qaysi 
vazifasida berilganligini ham  bilish mumkin. 
4.8-jadval 
Davlat kreditini to’lanishi muddatlari
6
 
 
      Yil oxirida 
 
To’lash  
muddati
 
2010 
2011 
2012 
2013 
2014 
Ja’mi qarzlar: 
2010 
2011 
2012 
2013 
2014 
2014-2020 
2020dan so’ng. 
Muddati 
ko’rsatilmagan 
 
 
 
 
 
Ichki qarzlar: 
2010 
2011 
2012 
2013 
2014 
2014dan so’ng. 
Muddati 
ko’rsatilmagan 
 
 
 
 
 
Tashqi qarzlar 
2010 
2011 
2012 
2013 
2014 
2014-2020 
2020dan so’ng. 
Muddati 
ko’rsatilmagan 
 
 
 
 
 
 
XVFning  davlat  byudjetining  daromadlari  va  sarflarini  tasniflash  tizimi  tarkibida 
shtat,  region  yoki  viloyat,  mahalliy  hukumatga  mo’ljallangan  «L»-(lokal)  tasniflar 
(A,V,S,D,E,G’)  tizimi  ham  mavjuddir  (GFSY  ga  qarang).  Jahon  mamlakatlarida 
XVFning standart tasniflar tizimi bilan birga, o’zlarining milliy tasniflari tizimidan ham 
foydalanishadi. 
Masalan 
Germaniya 
moliya 
statistikasida 
davlat 
byudjeti 
                                                           
6
 Давлат бошқаруви секторининг ички тузилмавий қарзларисиз, яъни сектор қисмларининг ўзаро қарзларисиз. 


 
109 
daromadlarining iqtisodiy, vazifa jihatlari va tashkiliy tasniflari mavjud. 
 
 

Download 6,07 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   260




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish