Ilm sahroda do’st, hayot yo’llarida tayanch, yolg’izlik

1.4. Moliya statistikasining ma’lumot manbalari 
 
O’zbekiston Respublikasining Davlat statistikasi to’g’risidagi 2002 yilda qabul 
qilingan  qonunida  “moliya,  bojxona,  soliq  organlari,  bank  hamda  boshqa  idoralar va 
xizmatlar, shuningdek yuridik shaxslar, ularning vakolatxonalari va filiallari, jismoniy 
shaxslar shu jumladan yakka tartibdagi tadbirkorlar davlat statistika organlariga davlat 
statistikasi  hisobotlarini    “bepul  taqdim  etadi  “  deb  yozilgan.  Ushbu  tezis  asosida 
moliya  institutlarining  barchasi  buxgalteriya  va  statistika  hisobotlarini  topshirishadi. 
Hisobotlarda keltirilgan ma’lumotlar moliya statistikasining eng asosiy manbai bo’lib 
hisoblanadi.  
O’zbekiston  Respublikasida  buxgalteriya  hisobi  va  statistika  hisobotlari 
amaldagi  qonun  va  qarorlarga  muvofiq  tashkil  etilgan  bo’lib  ulardagi  ma’lumotlar 
davlat,  tijorat,  sotsial  tuzilmalarni  boshqaruv  qarorlarni  qabul  qilish  uchun  etarli 
bo’lmog’i  zarur.  Ushbu  vazifani  bajarish,bozor  iqtisodiyoti  talablariga  mos  ravishda 
xalqaro  amaliyotda  qabul  qilingan  buxgalteriya  hisobi  va  statistika  tizimiga  o’tishni 
ta’minlaydigan davlat moliya statistikasini tashkil qilishni talab qiladi. 
O’zbekiston  Respulikasida  moliyani  boshqarish  sub’ektlarini  tarkib  topishi 
quyidagi sxema (1.1 chizma)da keltirilgan. 

---

 
15 
 
1.1-chizma. O’zbekistonda moliyani boshqarish sub’ektlari 
 
Moliya bo’yicha statistik ma’lumotlar mahalliy va davlat statistika organlari va 
moliya  vazirligi,  Markaziy  bank,  soliq  va  bojxona  qo’mitalari  hamkorligida 
to’planadi. Ular ichki va tashqi manbalariga egadir. 
Ichki  manba  bu  statistika  organlarining  hisobot,  registrlar,  ro’yxatlar  va 
tekshiruvlar turida tashkil qilingan statistik kuzatishlarning shakl va turlaridir. Tashqi 
manbaa  o’z  ichiga  (statistika  organlaridan  tashqari)  turli  usullarda  to’plangan 
ma’lumotlarni oladi. 
Bugungi  kunda  O’zbekiston  Respublikasida  korxona  va  tashkilotlar  quyidagi 
shakllarda  xisobot  topshiradilar  va  ular  asosida  quyidagi  ko’rsatkichlar  hisoblanadi 
(1.2-jadval). 
O’zbekiston  Respublikasida  moliya  statistikasining  axborot  resurslarini 
kengaytirish  va  takomillashtirish  borasida  bir  muncha  ishlar  qilinmoqda.  Jumladan, 
moliya,  pul  muomalasi  va  kredit  statistikasi  bo’yicha  xalqaro  standartlarga  o’tish 
tadbirlari  Davlat  Dasturi  (O’zR  VMning  24.08.94  dagi  №433-sonli  qarori  bilan 
tasdiqlangan) da belgilangan. 
Respublikada  moliya  statistikasi  ma’lumotlarini  to’plash,  ishlov  berish  hamda 
talqin  qilish,  iste’molchilarga  etqazib  berishda  bank  texnologiyasi  joriy  qilinmoqda. 
Moliya statistikasi kuzatuvchi sub’ektlarining bosh to’plamini tuzish, EGRPO ni joriy 
etish  borasida  bir  muncha  ishlar  qilingan.  O’zbekiston  Respublikasida  Xalqaro 
Valyuta  Fondi(XVF,IMF)ning  ma’lumotlarini  tarqatishning  maxsus  standartlariga 
rioya  qilinmoqda.  Bu  xol,  o’z  navbatida,  moliya  statistikasida  birlamchi 
ma’lumotlarni  to’plash  va  ko’rsatkichlarni  hisoblab  borishda  xalqaro  standartlarga 
asoslanishni  taqozo  etadi.  Xalqaro  moliya  statistikasi  standartlari  bir  necha  xalqaro 
tashkilotlar: 
Xalqaro 
Valyuta 
Fondi 
(IMF), 
Jaxon 
banki 
(WB), 
BMTSTAT(UNSTAT), Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish tashkiloti (OESD), Evropa 
iqtisodiy hamkorligi tashkiloti (OEES), BMTning Evropa uchun iqtisodiy komissiyasi 
(UNICEF)  va  boshqa  tashkilotlar  hamkorligida  yaratilmoqda,  xalqaro  moliya 
statistikasining kontseptsiyasi tariflari va klassifikatorlari ishlab chiqilmoqda. 
 
 
Молия бош
қариш 
органлари 
Умумий органлар 
Оператив бош
қарув 
органлари  
Тармо
қ органлари  
Олий мажлис 
Вазирлар махкамаси 
тармо
қ 
қўмита 
Молия вазирлиги  
Соли
қ қўмитаси 
Божхона 
қўмитаси  
Марказий банк  
компания 

---

 
16