Ilm sahroda do’st, hayot yo’llarida tayanch, yolg’izlik

  
1-bosqich.
  Yuqorida  keltirilgan indekslarning  yaroqsizligini hisobga olgan holda, 
iste’mol indekslarining teskari mohiyatiga teng bo’lgan inflyatsiya indeksini aniqlaymiz. 
Shuni  unutmaslik  kerakki,  barcha  hisob-kitoblar  guruhchali  va  guruhli  iste’mol 
indekslarini  hisoblashdan  boshlanadi  va  ular  aniq  bo’lgandan  so’ng,  o’shalar  asosida 
umumiy  indeks  hisoblaniladi.  Bizning  misolimizda inflyatsiya  indeksi  2005  yilda 0,833 
(1,0/1,202),  2007  yilda  –  0,893  (1,0:1,12)ga  teng.  Olingan  natijalar  asosida  quyidagi 
hulosaga kelish mumkin – 2005 yilda mamlakatda  inflyatsiya  darajasi 20,2 foiz emas, 
16,7  foizga,  2007  yilda  esa  12,0  va  10,7  foizga  teng.  Ko’rinib  turibdiki,  ushbu  farqdan 
ko’z yumib bo’lmaydi va pulning qo’shimcha emissiyasi paytida bu juda kichik miqdor 
deb mensimaslik yaxshi natijalarga olib kelmaydi. 
Raqamlarga  e’tibor  qarataylik.  Masalan,  mamlakatda  2007  yilda  pul  oboroti  5 
trln.ni  tashkil  qildi.  Buni  AQSh  dollariga  aylantirsak,  175,4  mlrd.  (kurs  1/25  atrofida 
deylik). Bu oborotga emissiya qilingan hajm 65 mlrd.ni tashkil qiladi degani. 
2-bosqich.
  2005  va  2007  yillar  uchun  tegishli  ravishda  devalvatsiya  va 
revalvatsiya indekslarini aniqlaymiz (valyuta kurslari: “A” valyuta / doll.): 
 
 
2005 yil   
 
 
2007 yil     
 
 
Bu  erda  qayd  qilish  mumkin  “A”  valyuta  dollarga  nisbatan  2005  yilda  4,3  foiz 
qadrsizlanganda, 2008 yilda esa 7,3 foiz qiymatga oshdi. 
3-qadam.
  Devalvatsiya  va  revaltsiyani  hisobga  olgan  holda  inflyatsiya  indeksini 
hisoblaymiz. 
                  
2005 yil   
 
 
2007 yil       
 
Demak,  2005  yilda  real  inflyatsiya  16,7  foizni  emas,  20,1  foizni  tashkil  qilgan, 
2007 yilda tegishli ravishda 3,7 va 10,7 foizdan iborat bo’lgan. 
4-bosqich.
  Devalvatsiya  va  revalvatsiya  jarayonlari  ostida  “A”  valyutaning 
barchasi emas, faraz qilaylik, 15 foizi bo’lgan. Bu paytda chegaralangan devalvatsiya va 
revalvatsiyani hisobga olgan holdagi inflyatsiya indeksini hisoblaymiz. 
2005 yil  
0,833 · 0,85 + 0,799 · 0,15 = 0,828 
2007 yil  
0,893 · 0,85 + 0,963 · 0,15 = 0,904 
Demak, 2005 yilda real inflyatsiya 17,2 (1,000 – 0,828),  2007 yilda 9,6 (1,000 – 
0,904) foizni tashkil qilganini qayd qilish mumkin. 
28,16 
 
= 
 
1,043 
27,00 
 
29,45 
 
= 
 
0,927 
31,78 
 
0,893 
 
= 
 
0,963 
0,927 
 
0,833 
 
= 
 
0,799 
1,043 
 

---

 
225 
5-bosqich.
  Inflyatsiya  2005  yilda  20,2  foiz  va  2007  yilda  12,0  foiz  bo’lgan 
sharoitda bahoning o’sishini aniqlaymiz. Agarda mamlakatda 2005 yilda inflyatsiya 20,2 
foizga  oshsa  edi,  yuqoridagi  mulohazalarni  hisobga  olib,  unda  iste’mol  narxlarining 
hisobidagi  o’sishi  20,2  foiz  va  25  foiz  (teskari  sonlar  mantig’i  bo’yicha  –  1,0  /  0,798) 
emas, 30,6 foizni tashkil qilardi.