―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
302 
www.academiascience.uz
- o`quv- uslubiy rejalar, dastur va qo`llanmalarning yetishmasligi, maktab 
talablariga bo`ysunmaslik, soda masalalarni yechishda aqlni ishlatishni xohlamaslik, 
dars vaqtida o`qishga halaqit beradigan o`yinlarni o`ynab o`tirish, uyga berilgan 
vazifalarga yomon tayyorgarlik ko`rish yoki umuman bajarmaslik. 
Shuni ta`kidlash kerakki, tarbiyaviy ishlar va maktablardagi tashkiliy tartibning 
yaxshi yo`lga qo`yilmagani ham o`quvchilar tomonidan o`zlashtira olmaslik, 
jumladan, bolalar bilimida bo`shliqning paydo bo`lishiga sabab bo`ladi. 
Boshlang`ich sinflar ta`lim- tarbiya jarayonida o`zlashtirishning samaradorligini 
oshirish uchun hozirgi kunda o`quvchilarga ko`proq o`yin mashg`ulotlari, mavzuli 
mozaikalar, rasmli testlar va mantiqiy xotirada saqlashni rivojlantirishga yordam 
beruvchi usullarni qo`llash lozim. 
Matematika fani bo`yicha eshituv xotirasini rivojlantirish maqsadida ixtiyoriy 
sonlar aytiladi. Masalan: 2,3,5,7,9. O`quvchilar esda qolgan sonni daftariga yozib 
oladi. O`qituvchi esa nazorat qilib boradi. Shu kabi turli qiziqarli mashq- o`yinlar 
orqali o`quvchilarning esda saqlab qolish qobiliyatini shakllantirish mumkin. Bundan 
tashqari o`quvchilarning tovushlarni eshitib, ongli ravishda yozish malakasini 
rivojlantiruvchi o`yinlardan foydalanish mumkin. Masalan, uy, kitob, ko`cha, 
maktab, non, stul. O`quvchilar yodda qolgan so`zlarni dartariga yozadi. 
Shuningdek, o`quvchilarning mantiqiy fikrlash va esda saqlash qobiliyatini 
rivojlantirish bo`yicha ham mashg`ulotlar olib borish tavsiya etiladi. O`qituvchi 
o`quvchilarga baliq, qush, kema, samolyot so`zlarini aytadi, ularning qanday 
harakatlanishi haqida so`raydi. 
Baliq suvda suzadi, Kema suvda suzadi. 
Qush havoda uchadi, Samolyot havoda uchadi. 
Muammoli vaziyat hosil qilish uchun ―Baliq va kemaning suzishidagi farq 
nimada ekanini ayting?‖, ―Qush va samolyotning uchishida qanday farq bor?‖ kabi 
savollar beradi. O`quvchilar baliq suvda yashovchi jonivor ekanini, kema esa 
transport vositasi ekanini, motor yordamida harakatlanishini, qush qanotlari orqali 
havoda tabiiy ucha olishini, samolyot esa motor yordamida harakatlanib uchishini 
aytadilar. 
Ko`p hollarda o`quvchilar bilimidagi bo`shliq deganda, faqat sust 
o`zlashtiruvchi bolalar tushuniladi. Aslida esa bu hol yaxshi o`qiydigan, darslarda 
faol bo`lgan bolada ham kuzatilishi mumkin. O`qituvchi shu narsani tez ilg`ay olishi 
kerak. Chunki bolaning ruhiy holatidagi o`zgarishlar, kasallik, dars qoldirish, 
charchoq, e`tiborsizlik kabilar uning ongida bo`shliq paydo qilishi mumkin. Bunday 
paytda o`qiyuvchi bolaning ruhiy holatini o`rganib, turli didaktik o`yinlar, qiziqarli 
kartochkalar, rasmli topishmoqlar, mozaikalar orqali bo`shliqni to`ldirishi kerak. 
O`qitish sifati va samarasini oshirishning eng qulay usullaridan biri multimedia 
vositalaridir. Multimedia kompyuterli texnalogiyada ko`rgazmali vositadan tashqari 
ta`lim beradigan manba hamdir. Chunki, o`rganiladigan materiallar oldindan 
kompyuter xotirasiga joylashtirilgan bo`ladi. O`qituvchi esa kerakli tayyor 

---