―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

8. ―Eng havfli bolalar mehnatini taqiqlash va bartaraf etish bo`yicha tezkor 
choralar haqidagi” Кonvеnsiya to`g`risida (1999 yil 17-iyun Jeneva) 
9. ―Odam, ayniqsa ayollar va bolalar savdosining oldini olish va bartaraf etish, 
bunday holatlarni jazolash holidagi transmilliy uyushgan jinoyatchilikga qarshi 
kurashish‖ Birlashgan Millatlar Tashkilotining Konvensiyasini to`ldiruvchi protokol 
(Nyu-York 2000 yil 5-noyabr )
10. ―Bolalarni qurolli nizolarda ishtirok etishiga taaluqli huquqlari xaqidagi‖ 
konvensiyaning fakultativ protokoli (Nyu-York 2000 yil 25-may) 
11. ―Bolalar savdosi, bolalar foxishabozligi va bolalar pornografiyasiga taaluqli 
bola huquqlari to`grisidagi” Кonvensiyaning fakultativ protokoli (Nyu-York 2000 
yil 25-may) [7] 
Bola huquqlari to`g`risidagi Konvensiya bola tarbiyasi uchun oila muhitining 
o`ta muximligini e‘tirof etadi va me‘yordagi sharoitda esa bola o`z ota – onasi qo`lida 
tarbiya olishi zarurligini tasdiqlaydi. Shuningdek, Konvensiyada davlat tomonidan 

---

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
231 
www.academiascience.uz
o`z bolalari haqida qayg`urishlari uchun oilalarni qo`llab – quvvatlanishi zarurligi 
ta`kidlanadi. O`zbekiston Respulikasi Konstitutsiyasining 64 – moddasida shunday 
ta`kidlanadiki, ― Ota – onalar o`z farzandlarini voyaga yetgunlariga qadar boqish va 
tarbiyalashga majburdirlar. Davlat va jamiyat yetim bolalarni va ota – onalarining 
vasiyligidan mahrum bo`lgan bolalarni boqish, tarbiyalash va o`qitishni ta`minlaydi, 
bolalarga bag`ishlangan xayriya faoliyatini rag`batlantiradi [1]― . Biroq, shunday 
holatlar bo`ladiki, oilalarga davlat tomonidan qancha yordam ko`rsatilmasin, bola 
manfaatlaridan kelib chiqqan holda, bolalarning o`z ota – onalari bilan birga 
bo`lishlari imkoni bo`lmaydi (ota – onalar ozodlikdan mahrum qilingan yoki ota – 
ona huquqidan mahrum qilingan yoki ular bitta yoki bo`lmasa ikkala ota – onalaridan 
judo bo`lganlarida). Bunday vaziyatlarda bola vaqtincha yoki uzoq vaqt oiladan 
ajraladi hamda davlat tomonidan maxsus himoyalanib, yordam ko`rsatiladi. Maxsus 
qator vakolatli organlar tomonidan qabul qilinishi va bola uchun joylashtirishning 
qaysi shakli qo`llanmasin, uzluksiz xizmat ko`rsatilishi lozim. Bolani parvarishlash 
uchun eng muqobil qaror qabul qilinishi zarur, shuningdek, bolani yaqin 
qarindoshlariga, patronat oilalarga farzandlikga berishga qaratilishi va eng oxirgi 
chora sifatida institutsional muassasaga joylashtirishga e`tibor qaratish hamda ota – 
ona qaramog`isiz qolgan bolalarga doimiy yaxshi parvarish qilishni monitoringini 
amalga oshirish lozim. Vasiylikdagi bolalarni joylashtirishning shaklini o`zgartirish 
uchun o`z vaqtida doimiy nazorat bo`lishi zarur. O`z oilasidan mahrum bo`lgan 
bolalarni muqobil shaklga joylashtirish, parvarishlash va qo`llab – quvvatlash hamda 
boshqa xizmat turlariga muhtoj bo`ladilar. 
Bugungi kunda bolalarni ijtimoiy ximoyalash tizimida kuratorlik funksiyasi, 
profilaktika, ilk aralashuv oilani qo`llab – quvvatlash, oilaga joylashtirishning 
muqobil shakllari va reinteratsiya, umuman bola manfaatidan kelib chiqqan holda, 
parvarish qilish uchun uzluksiz xizmat ko`rsatish zarur. Shuningdek, bolalarga barcha 
xizmat spektrlari bo`yicha o`z kasbining ustalari va provayderlari bilan kelishilgan 
kuch darkor.
Keyingi yillarda respublikamizda bolalarning huquq va majburiyatlarini 
himoyalash taminotini huquqiy boshqarish bola huquqlarining kafolati haqidagi 
qonun bandlariga muvofiq qonunchilikni bir shaklga keltirishga taaluqli masalalar 
muhokama qilindi va amaldagi qonunchiliklarga o`zgartirish va qo`shimchalar 
kiritish yuzasidan tavsiyalar taklif etildi.
2017-yil 20-sentyabrda Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev ayni davrda 
insoniyat tarixidagi eng ko`p yoshlar qatlami bilan yashayotganimizni inobatga olgan 
holda BMT minbarida ― Yoshlar huquqlari to`g`risidagi BMT konvensiyasini ‖ qabul 
qilinishini taklif qildi. Mamlakatimiz Prezidenti bunga asos qilib, yoshlarni soni 2 
milliarddan oshib qolganini, xalqaro terrorizm va ekstremizm shiddat bilan o`sib 

---