―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

 
Фойдаланилган Адабиѐтлар Рўйхати: 
1. Каримов И. А. Дехқончилик тараққиѐти фаровонлик манбаи. – Тошкент. 
Ўзбекистон ., 1994. –б.39.

---

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
119 
www.academiascience.uz
2. Каримов И.А. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон 
шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари. – Тошкент: 
―Ўзбекистон‖, 2009. – 21 б. 
3.Абдиллаев Э., Ходжаев Ш.Т. Устойчивост тлей к инсектицидам и пути еѐ 
преодоления в условиях Узбекистана (Обз. инф.). – Ташкент: УзНИИНТИ, 
1989. – 28 с. 
 
 

---

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
120 
www.academiascience.uz
АЙРИМ ҒЎЗА НАВЛАРИДА БИРИНЧИ ҲОСИЛ ШОХ 
ЖОЙЛАШГАН БЎҒИННИНГ ТЕЗПИШАРЛИК БИЛАН 
КОРРЕЛЯЦИЯСИ. 
 
З.О.мирзаева,
Х.Б.авчибаева 
Андижон қишлоқ ҳўжалиги ва агротехнологиялар институти, 
Андижон шаҳар 31-мактаб психологи. 
Маълумки, Ўзбекистон республикаси пахта хом ашѐси етиштирадиган 80 
дан ортиқ давлатлар орасида енг шимолий географик зонада жойлашган 
бўлишига қарамай дунѐда етакчи 5 та давлатлакр қаторидадир. Ҳозиргикунда 
мамлакатимизнинг турли ҳудудларида 20 дан ортиқ ғўза навлари 
районлаштирилган бўлиб, улар морфобиологик хусусиятлари ва айниқса 
тезпишарлиги билан ҳам бир-биридан кескин фарқ қилади. Тезпишар ғўза 
навларида эса совуқ тушгунгача ҳосилни сифатли йиғиб-териб олиш имкони 
бўлади. 
Ғўза ўсимлигида кўсакларнинг пишиши ва очилиши гарчи қонуниятга 
бўйсунса ҳам бир қанча ташқи ва ички сабабларга кўра, кўсакларнинг очилиш 
тартиби тубдан ўзгаради. Шона пайдо бўлиши билан гул очилгунча ўтадиган 
давр ғўзанинг ботаник формасига ва ўсиш шароитига қараб 25 кундан 35 
кунгача давом этади, ғўза гуллагандан тортиб, то кўсак пишгунча ўтадиган давр 
30 кундан 60 кунгача давом этади ва ундан ҳам кўпга чўзилади. Мустақил 
давлатлар ҳамдўстлигининг асосий пахтакор районлари шароитида G.hirsutum 
L. ва G.barbadense L.ғўзанинг тезпишар навларида дастлабки кўсаклар ғўза 
гуллагандан кейин 45-55 кунда очилади ( Мауер, 1954). 
Тезпишарлик - бу ғўзанинг муҳим ҳўжалик белгиларидан биридир. 
Тезпишарлик мураккаб таркибий қисмга ва вегетация давридаги фазаларнинг 
давом этишига, яъни униб чиқишдан-шоналашгача, 50 % шонадан-гуллагунча, 
50 % гуллашдан-пишгунча бўлган даврга боғлиқ бўлиб, тезпишарлик-
морфологик белгиларидан бири бўлган биринчи ҳосил шох жойлашган ўринга 
тўғри ижобий коррелятив ҳолатда бўлади (Садыков, Киктев, 1972; Симонгулян 
ва бош., 1987). 
Юқоридагиларни ҳисобга олган ҳолда, айрим ғўза нав ва тизмаларида 
популяция ичидаги биотипларнинг морфобиологик ва хўжалик белгиларининг 
мувозанатлигини ўрганиш учун ҳар бир навга хос 7-аралашма гуруҳи ҳосил 
қилинди. Бу бизга нав ва тизмаларнинг имкониятини очиб бериши билан 

---