Ilm-fan va ta’limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va

“UzACADEMIA” scientific-methodical journal
 
 
 
 
34 
www.academiascience.uz
Mamlakat yog‘-moy sanoati oziq-ovqat sanoati yalpi mahsulotining 40 foizini beradi. 
Respublikamiz o‘simlik moyi ishlab chiqarishda MDH da Rossiya va Ukrainadan 
keyin 3-o‘rinda turadi[5.156]. Tarmoq korxonalarida o‘simlik moyidan tashqari, 
margarin, kirsovun, atirsovun, farmasevtika va boshqa mahsulotlar ishlab chiqariladi. 
Eng yirik yog‘-ekstraksiya zavodlari Guliston, Kosonsoy, Farg‘ona, Qo‘qon, 
Kattaqo‘rg‘on, Denov, Urganchdadir. Ularning ayrimlari jumladan, Kosonsoy va 
Guliston yog‘-ekstraksiya zavodlari sutkasiga 1200 t. chigitni qayta ishlaydi. 
O‘zbekiston mustaqillikni qo‘lga kiritishi bilan qisqa muddatlarda 
mamlakatning g‘alla va umuman oziq-ovqat mustaqilligiga erishish, aholini 
o‘zimizda ishlab chiqarilgan asosiy oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta‘minlash strategik 
maqsadi qo‘yildi. Oziq-ovqat muammosini hal etish uchun paxta ekin maydonlari 2 
marta qisqartirildi, bo‘shatilgan maydonlarda esa oziq-ovqat ekinlari, shu jumladan, 
g‘alla, meva-sabzavot, kartoshka, uzum, poliz va ozuqa ekinlari yetishtirila boshladi. 
Natijada mustaqillik yillarida g‘alla ekinlari yetishtirish 1 mln. tonnadan 8 mln. 
tonnagacha, meva-sabzavot mahsulotlari yetishtirish 4 mln. tonnadan 16 mln. 
tonnagacha oshdi. Qishloq xo‘jaligi yalpi mahsuloti umumiy hajmida paxtaning 
ulushi hozirgi vaqtda 9 foizdan oshmagani holida, bunda g‘alla ekinlari ulushi 8,5 
foizni, meva-sabzavot ekinlari va uzumning ulushi 30 foizni, kartoshka 11 foizni, 
chorvachilik mahsulotlari 40 foizdan ko‘pni tashkil qilmoqda. 
O‘zbekiston mustaqillik yillarida paxta maydonlarini yarim million gektarga 
kamaytirdi. Bu narsa paxta sanoati faoliyatiga ta‘sir ko‘rsatdi. Mustamlakachilik 
yillarida O‘zbekistonda qayta ishlangan paxta tolasining 92-95 foizi Rossiya, 
Ukrainaga jo‘natilar edi. Hozirgi vaqtda O‘zbekiston paxta tolasi 40 ga yaqin xorijiy 
mamlakatlarga, jumladan, Buyuk Britaniya, Belgiya, Janubiy Koreya, Shvetsariya, 
AQSH, Turkiya va boshqa mamlakatlarga eksport qilinmoqda[6.123]. 
Chetga chiqarilayotgan tovarlar ichida xom ashyoning ulushi qancha ko‘p 
bo‘lsa, shu mamlakat eksporti shuncha samarasiz bo‘ladi. Shu nuqtai nazardan 
O‘zbekiston Respublikasining eksportida paxta tolasining ulushining yildan-yilga 
kamayib borayotgani ijobiy tendentsiyadan dalolat beradi.