Ilk davlatlar davridagi iqtisodiy va ijtimoiy tuzum aholisi va xo`jaligi Reja: O`rta Osiyoda ilk davlatlarning tashkil topishi

Avvalo so‘ngi yillardagi ibtidoiy davr yodgorliklarining qiyosiy tadqiqotlaridan (X.Matyakubov) xulosa chiqaradigan bo‘lsak, Xorazm mil.avv IV-III m.y. dayoq O‘rta Sharqning qadimgi sivilizatsiyalar olami bilan uzoq Shimolni bevosita bog‘lovchi xalqa rolini o‘tay boshlagan. Bronza davri Suvyorgan va Tozabog‘yob madaniyatlari qadimgi Xorazm yerlarini o‘zlashtirib bir-biri bilan qizg‘in aloqada bo‘lgan, Shimol va Janubdan ta’sir qabul qilib, yangi taraqqiyot bosqichiga ko‘tarilgan qabilalar madaniyati edi.

Ularning urug‘ jamoalari yarim yerto‘la uy -joylarda istiqomat qilib
motiga dehqonchiligi va chorvachilik bilan shug‘ullanib, ibtidoiy ishlab
chiqarish xo‘jaligi sari ilk qadam tashlaganlar. Ammo, ularning moddiy
xo‘jalik taraqqiyoti darajasi O‘rta Osiyoning janubiy mintaqalari (Baqtriya,
Marg‘iyona) dagi qabilalarga nisbatan ancha orqada edi.
Amirobod madaniyati (mil.avv IX-VIII asrlar) davrida Amudaryo quyi
havzasida yashovchi aholi hali davlatchilikdan bexabar bo‘lib,irrigatsiya
xususiyati ibtidoiy urug‘-qabilachilik an’analarini saqlab qolgan aholi
jamiyatiga xos edi. O‘rta Osiyoning Janubiy mintaqalariga qaraganda Xorazm
vohasi aholisi uzoq vaqt beqaror suv oqimi sharoitida, noqo‘lay tabiat
injiqliklari girdobida qolib kelgan. Qadimgi yozma manbalar
ma’lumotlari va mavjud arxeologik yodgorliklarning qiyosiy tahliliga ko‘ra,
Xorazmda davlatchilik ildizlarining paydo bo‘lishigan asos bo‘lgan ilk shaharsozlik madaniyati sohiblari-Xorazmiylar ko‘chib kelgach tarkib topdi
va rivojlandi.

Qadimgi Baqtriya davlati.

Mil.avv. VII-VI asrlarda shakllangan va ancha yirik bo’lgan Qadimgi Xorazm va Qadimgi Baqtriya davlatlarining axolisi til, urf-odatlari, madaniy xayot tarzi jixatidan umumiylikka ega bo’lgan. Bu davrda jamiyatning hududiy bo’linishi shakillanib, o’troqlashuv jarayoni kuchaydi, shaharlar, qal’alar paydo bo’ldi, xo’jalik tarqqiy etdi. Arxeologik tadqiqotlar natijasida o’zbek arxeologlari O’zbekistonning turli viloyatlarida bir qancha qadimgi shaxarlar xarobalarini topib o’rgandilar.