Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

шунгаўхшаш)мажбуриятлар(
дебиторвакредиторқарзлар)оширибкўрсатилиш
ҳолатларинингкатта-
кичиклигинибаҳолашзарур.
Молетказибберувчиларвабошқаконтрагентларбиланҳисоб-
китобларни
тасдиқлаш.
Аудитўтказишчоғидабундайтасдиқниолишмажбурийэмас.Лекин,
ушбуамал кўпчилик ҳолларда катта наф келтириши мумкин.Масалан,мол
етказиб берувчилардан олинган жавоблар қуйидагиларни тасдиқлаш учун
ишлатилишимумкин:
*
молетказибберувчиларбўйичадебиторқарзларуларнингасослидаъвоси
ҳисобланади;
*
бухгалтерия ҳисоби маълумотлари мол етказиб берувчиларга барча
мавжудқарзларниўзидааксэттиради;

---

*
сотиболинганмоддийресурслар,кўрсатилганхизматларвабажарилган
ишлартегишлиҳисоботдавридааксэттирилган.Бундааудитўтказиш чоғида
контрагентлардан тасдиғини олиш зарурлиги тўғрисида гувоҳлик берадиган
омилларни белгилаб қўйиш керак: харидларни ички назорат қилиш
тузулмасинингбўшлиги;молиявиймуаммолар;товар-
моддийбойликларбўйича
қолдиқлар чиқаришда ёки қарздорларни текширишда йўл қўйилган хатолар
тўғрисидаги фактлар;бир неча мол етказиб берувчилардан қилинган катта
харидлар;харидлартўғрисидагиҳисоботбухгалтериябалансинитузиш санасига
тайёрланмаган. Тасдиқлаш ишларининг натижаларини умумлаштириб,энг
аввало,уларнингишончлилигинибаҳолаш зарур.Бундақарзларнингёзмава
оғзакишаклдатасдиқланганмиқдоривааҳамиятлилигибаҳоланади.
Ёзмашаклдаолингандалил-
исботларниэнгишончлидебтанолиш қабул
қилинган.
Ёзма
тасдиқларнинг
ишончлилиги
уларнинг
тўғри
расмийлаштирилишигабоғлиқ.Тасдиқларишончлилигинингтаҳлилиданкелиб
чиқиб, тасдиқланган ва тасдиқланмаган суммаларнинг катта-
кичиклиги,
шунингдек мажбуриятларнинг ишончлилиги тўғрисида аудитор фикрини
шакллантиришучунолингандалилларетарлилигибаҳоланади;
Дебитор ва кредитор қарзлар аналитик ҳисоби маълумотларининг
тенглигинитекшириш.
Дастлабкиҳужжатларнитекширибчиқишёкидебиторва
кредитор қарзлар тасдиғини олиш муносабати билан аудиторлар ҳисоб-
китобларниҳисобгаоладигананалитикҳисобрегистрларинитекширибчиқиши,
ҳамдауларниБошдафтармаълумотларибилантаққослашилозим.Ҳисоб-
китоб
муомалалари ҳисобга олинадиган счётларни таҳлил қилишда қуйидагилар
аниқланишимумкин:
*
молетказибберувчиларсчётларибўйичадебетқолдиқлар;
*
мансабдоршахслар,директорлар,раислар,шўъбаватобекорхоналаргава
бошқаўзаробоғлиқтомонларданқарзларсуммалари;
*
молетказибберувчиларбиланҳисоб-
китобларгадоирҳадданташқари
каттатузатишлар;
*
даъвомуддатиўтибкетганёкиўтаётгантўланмайқолгансчёт-
фактуралар.
Барча белги қўйилган суммалар якуний ишчи ҳужжатларини тайёрлашда
таҳлилқилинишиваҳисобгаолинишилозим.Ушбуишларнингнатижаларини
бошқаолингандалилларбилантаққослаш мақсадгамувофиқ.Масалан,даъво
муддатиўтибкетаётгантўланмайқолгансчётларвамолетказибберувчилар
билан ҳисоб-
китоблар бўйича дебетқолдиқларнинганиқланган суммаларига
маълумотлармувофиқлигитўғрисидатасдиқолинишимумкин.Буҳолдааудитор
аналитикҳисобмаълумотларинингишончлилигиҳақидаетарлидалилларгаэга
бўлади.
Агарда олинган тасдиқлар натижаларига кўра контрагентда бундай
қарздорликнинг йўқлиги аниқланса, у ҳолда аудитор аналитик ҳисоб