АФМС)ишлаб чиқилди ва Адлия
Вазирлигидарўйхатданўтказилиб,аудиторликамалиётидақўлла-
нилмоқдаҳамда
уларниишлабчиқишдавомэтмоқда.
Хорижий муаллифлар
10,12,14
аудитнингдаставвал ғарбдаҳам фақат
бухгалтерияҳужжатлариваҳисоботларинитекшириш ватасдиқлашданиборат
фаолият сифатида шаклланганлигини тан оладилар. Аудиторлар асосан
дастлабкиҳужжатларни,бухгалтерияҳисобирегистрларини,ҳамдауларасосида
тузилган молиявий ҳисоботларни текширган ва тасдиқлаган (
ёки
тасдиқламаган)
.Масалан,РойДодж«…аудиторликфаолиятисўнгги25йилдауч
эволюцион босқични босиб ўтган:биринчи – тасдиқловчи аудит;иккинчи –
системалийўналтирилганаудит;ваниҳоят,сўнггиси,учинчиси–рискка
(аудитор
таваккалчилигинингхавф-
хатари–Д.
Р.
)
асосланганаудит.Сўнггииккибосқич
бизданкитобданбошкўтаришвадиққат-
эътиборнибизнеснингўзигақаратишни
талабқилади»дебтаъкидлаган.
Демак,кейинчалик аудиторлик фаолияти маълум бир тизимга солинган
(
аниқмақсадгайўналтирилган)
.Бундаамалиётдагипрофессионал-
аудиторлар
бухгалтерия ҳужжатлари ва ёзувларини тузувчи ҳамда қўлловчи кишилар
орасидаги (
ўз мижозлари бизнесининг ташкилотчилари ва ижрочилари ўр-
тасидаги)муносабатларнианчаўрганабошлаганлар.Улархатоларнинголдини
олиш мақсадида ҳар бир мижоз-
корхона бошқарув тизиминингва биринчи
навбатда ички назорат тизими,хусусан,ички аудитнинг самарадорлигини
оширишгаасосийэътиборниқаратабошладилар.
Агармижоз-
корхонадагиичкиназоратмаълум даражадабўш бўлса,агару
бутунтекшириладигандавручунҳисоботдагикўплабхатоларваноаниқликларни
бартараф этишгаёрдам бермаса,уҳолдаамалиётчиаудиторларсистемалийў-
налтирилган аудит принципларига риоя қилган ҳолда кўрсатилган
камчиликларнитугатиш бўйичамижозгакенгкўлам-
дагитавсияларбериб,унга
конструктив ёрдам кўрсатади. Бу эса ҳисобнинг аниқлиги ва ҳисобот
маълумотларинингишончлилигига ижобий таъсир кўрсатади.Шундай қилиб,
аудиторлик фаолиятига системали ёндашув аудит сифатининг кафолатига
айланган.
Ва ниҳоят, замонавий аудит, асосан халқаро амалиётда – риск
(
таваккалчилик)
каасосланганаудитвужудгакелган.Бунафақаттасдиқловчи
аудитнинг,балкимақсадли-
системалиаудитнингҳам,аммокўпроқстатистикёки
ностатистик
танлаб
текширишга
асосланган
жараёндир. Бизнинг
республикамиздааудиторликфаолиятигастатистикусулларнитадбиққилиш,
аниқроғиаудиторликстатистикасинифантармоғисифатидашакллантиришга
илмийнегизмавжуд
32
вауниривожлантиришистиқболгаэга.
Јарбмамлакатларида,масалан,АҚШда,бухгалтерияҳи-
собинингумумқабул
қилинганпринциплари–БХУП–(
GAAP–Gener
al
l
yAccept
edAccount
i
ngPr
i
nci
pl
es)
тизимига риоя қилиш барча бухгалтерлар ва аудиторлар учун мажбурий
ҳисобланади.АҚШ нингўзида бухгалтерия ҳисоби стандартлари узоқ вақт
оммавий муҳокама қилинганидан сўнг,мустақил кенгаш – Fi
nanci
al
Accoun-
t
i
ngSt
andar
dsBoar
Do'stlaringiz bilan baham: |