Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

в)хўжаликфаолиятифактларинингвақтинчаликаниқликтамоилигариоя
қилиниши.Бухатолармуомалаларнингҳисобдаврлариганотўғритақсимланиши
яъни уларнинг содир бўлган ҳисобот даврида эмас,балки бошқа ҳисобот

---

даврида акс эттириш билан боғлиқ.Кўпчилик ҳолларда амалиётда олинган
материаллар уларга бўлган мулкий ҳуқуқ олувчига ўтмасдан олдин акс
эттирилади,ёкиаксинча,материаллариҳалийўлдабўлатуриб,уларгамулкий
ҳуқуқ харидорга ўтган бўлади.Мол етказиб берувчилардан счет-
фактурасиз
олинган моддий қийматликлар ҳисобда акс эттирилмайди ёки кирим
қилинмайди.Даврийлаштиришдаги хатоларни аниқлаш учун аудитор ҳисоб
ёзувлариниўрганишивауларнидастлабкиҳужжатларбилансолиштиришикерак.
г)Товар-
моддий бойликларни баҳолашнингтўғрилиги.Масалан,уларни
кирим қилишда сотиб олиш баҳоси нотўғри аниқланиб,бунинг оқибатида
амортизация нотўғри ҳисобланади.Бухатолар ҳисоб юритиш услубиётининг
бузилишигаолибкеладивакўпҳоллардамунтазамсодирбўлади.
д)Товар-
моддийзаҳираларнибухгалтерияҳисобинингтегишлисчётларида
аксэттиришнингтўғрилиги.Бундай хатоларинвентаризацияўтказиш чоғида
аниқланишимумкин.
Товар-
моддийзаҳираларқолдиқлариниаксэттириш васотилганмаҳсулот
таннархиниҳисоблашнингтўғрилигигатаъсирқилувчимуомалаларқуйидагилар
натижасидаюзагакелади:
а)бухгалтерияҳисоботинингбузилиши:
олдингидаврлардаҳисобданўчирилган,ҳамдафойдалиликхусусиятларини
тўлиқ ёки қисман йўқотган моддий қийматликлар инвентаризация
маълумотларига қўшилиши; йўлдаги товарларни ёки сотилиб бўлинган
товарларнииккимартаҳисобгаолиш;
учинчишахсларомборидасақланаётганишлабчиқаришзаҳиралариқолдиғинингоширибкўрсатилиши;комиссияга
қабулқилинганяънибалансданташқарисчётлардаҳисобдатургантовар-
моддийзаҳираларҳаминвентаризация
маълумотларигақўшилишивашунгаўхшаш;
б)суйистеъмолқилишлар:
корхонанингбирнечаходимлариҳатти-
ҳаракатиёкисақлаш устиданетарли
назоратўрнатилмаганлигиоқибатидақийматликларнингўғирланиши;
олингантоварларҳужжатлардакўрсатилганиданкам ёкисифатсизбўлса,
уларниқабулқилиш учунмасъулшахсларнингмолетказибберувчиларданпора
(
пулёкисовғакўринишидагибуюм)олишҳоллари;
ҳақиқатда йўқ харидорларнинг реквизитларини кўрсатиш йўли билан
жўнатишҳужжатлариниқалбакилаштириш.
Юқорида кўрсатилганидек,ҳисоботдаври давомида тўлиқ ёки тўғри акс
эттирилмаганлиги сабабли йил охирида заҳиралар ошириб ёки пасайтириб
кўрсатилишимумкин.
Харидларқуйидагииккитаҳолнингбиттасисабаблипасайтирибкўрсатилишимумкин.
1)Муомалаларниҳисобдааксэттирмаслик.Бундаймуомалаларкредитор
қарзларнитекшириш чоғидааниқланишимумкин.Масалан,бухгалтерияҳисоби
регистрларидаги ёзувларни тақдим қилинган,олинган моддий қийматликлар
учунмолетказибберувчиларгатўланганликниисботловчисчётлар,шартномалар,
исботловчипулҳужжатларимаълумотларибилансолиштириб,аудиторайрим
счётларнингбухгалтерияҳисобирегистрларидааксэттирилмайқолганлигини
аниқлашимумкин.
2)Муомалаларнотўғритуркумланган.
Масалан,товар-
моддийзаҳираларнингсотиболиш қийматиуларнисотиб
олиш билан боғлиқ бўлган барча харажатлардан иборат. Лекин,бундай
сарфларнингбир қисми ёки айрим турлари (
масалан,сотиболинаётган хом
ашёнингсифатини аниқлашгадоир экспертхизмати қиймати)товар-
моддий
заҳираларқийматигақўшилмасдан,бирданигасарфларгаолибборилганбўлиши
мумкин.