Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

Бундай ҳужжатларга номоддий активларнинг ўзларини ёки улардан
фойдаланишнитавсифловчиҳужжатлар,шунингдек,корхонанингуёкибумулкий
ҳуқуқини тасдиқловчи ҳужжатлар киради. Бошқача қилиб айтганда,
бухгалтерлик ҳисобда акс эттириладиган номоддий активларнинг исталган
объектиобъектившаклдамавжудбўлишилозим.
Саноат намуналари ва кашфиёт ҳуқуқларини сотиб олиш патентлар,
гувоҳномаларбилантасдиқланади.Корхонатомониданҳарқандаймуаллифлик
ҳуқуқларини сотиб олиш фақат ушбу муаллифлик ҳуқуқларини сотувчилар
жисмонийёкиюридикшахсларбилантузилиб,юридикжиҳатданкучгакирган
тўлақонлишартномагаасосанамалгаоширилишимумкин.
Корхона «ноу–хоу» сотиб олишни расмийлаштириши учун унинг оғзаки
(
матнли)ёкитасвирийтавсифигаэгабўлишилозим.Корхонарақобатшароитида
саноатва интеллектуал мулкларни муҳофаза қилиш учун чора-
тадбирларни
кўриши лозим.Буномоддий активларобъектларнингҳарбири учун конкрет
ходимларни жавобгарликкатортиш вакўрилган зарарни тўлиқ қоплаш учун
имконяратади.
Корхоналарномоддийактивларниҳархилйўлларбилансотиболадиларва
шунгакўрауларнингкиримиҳамҳисобдатурличааксэттирилади.
Номоддийактивларкорхонауставкапиталигаиштирокчиларинингҳиссаси
сифатидақўшилишимумкин.Бундауларимконқадарҳақиқийбозорбаҳосига
яқинлашган ва корхона акциядорлар кенгаши (
бошқаруви)ва акциядорлар
томониданбелгиланганшартномабаҳосидакиримгаолинади.
«Маҳсулот (
иш,хизмат)лар таннархига киритиладиган маҳсулот ишлаб

---

чиқариш (
иш,хизмат)вареализацияхаражатларинингтаркиби вамолиявий
натижаларни
шакллантириш
тартиби
ҳақида
Низом»га
мувофиқ
технологияларнитакомиллаштириш ваянгиларинияратиш,шунингдек,илмий-
тадқиқот ва тажриба -конструкторлик ишларини ўтказиш билан боғлиқ
маҳсулотларсифатинияхшилаш,хомашёваматериаллларнингянгитурларини
яратиш,ишлаб чиқаришни қайта жиҳозлаш харажатлари 9420-
«Маъмурий
харажатлар»счётидааксэттирилади.Агаркорхонақандайдиришлабчиқариш
ваинтеллектуалмулк(
патентлар,гувоҳномалар)яратса,ушбу«Низом»данкелиб
чиққан ҳолда,уларни мулк сифатида ҳисобга олиб бўлмайди,чунки уларни
яратишбиланбоғлиқхаражатларкапиталлашмайди.
Ушбусавол масаласида турли мамлакатларда қарама -қарши фикрлар
мавжуд.Масалан,айрим мамлакатларданомоддийактивлармаблағсифатида
инобатга олинмайди,уларни дарҳол ишлаб чиқариш сарфлари ёки фойда
ҳисобигаҳисобданчиқариш кўздатутилган.Аммо,бундайёндошувгақарама-
қаршигумонпатентларолишвакашфиётлар,товармаркалари,савдобелгилари,
«Ноу-
хоу»ишланмаларивадастуртаъминотларинияратиш биланбоғлиқилмий-
тадқиқотватажриба-
конструкторликишлари(
ИТТКИ)кабиактивларнидарҳол
ҳисобдан ўчириш,давр оралиғидаоладиган даромадларни бузибкўрсатишга
олиб келади ва корхоналар томонидан ушбу фаолият соҳасига маблағлар
сарфлашни тўхтатиб турадиган омил бўлиб ҳисобланишидан иборат.Агар
номоддий активларни яратиш билан боғлиқ харажатларни дарҳол ҳисобдан
ўчириш фикригақўшиладиганбўлсак,ундабизнингкорхоналаримиздабундай
харажатларга энгоз миқдорда маблағажратилиб,республикамиз худудида
ишлабчиқариш ваинтеллектуалмулкни(
корхонанингўзишлабчиқаришини)
умуманпасайишигаолибкелади,корхоналарэсаўзларинингмулкийҳуқуқлари
(
номоддий активлари)
ни яратмасдан, хориждан сотиб олишга харажат