Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

Текшириладиганҳисобот
давриичидаичкиназоратмеъёрларинингтез-
тезбузилибтуришинианиқлашдан
иборат.Бунга корхона раҳбариятинингчетдан сотиб олинган товар-
моддий
заҳиралар ва чет ташкилотлар хизматлари учун тақдим этилган счет-
фактураларнитўлашгарухсатэтиши,корхонагасотиболинаётгантовар-
моддий
заҳиралар-
ниномлари,миқдоривасифатибўйичауларнингтегишлиҳужжатлари
билансолиштиришимисолбўлади.
Моҳиятантанлабтекширишнингвазифаси
ичкиназоратнингбузилишини
қийматифодасидаўлчашдан иборат.Мо-
ҳиятан танлаб текшириш миқдорий
танлаб текшириш деб ҳам аталади.Бунга бухгалтерия ҳисоби счётларининг
қолдиқлари-
ни, дастлабки ҳужжатлардаги ёзувларни тасдиқлаш, учинчи
шахслардантасдиқларолиш,хўжаликфаолиятикўрсаткичла-
ринитаҳлилқилиш
мисолбўлади.
Бухгалтерияҳисоботинингмуайянбўлиминитекширувданўтказиштартибини
ишлаб чиқишда аудиторлик ташкилоти текширув мақсадларини ва ушбу
мақсадга эришишни таъ-
минлайдиган аудиторлик амалларини аниқлайди.
Сўнграаудиторэҳтимолданҳолибўлмаганхатоларнианиқлаши,тўп-
лаш талаб
қилинадиган зарур далил-
исботларни баҳолаши ва шунга асосан кўриб
чиқиладиганмаълумотлартўпламинианиқлашизарур.Бутўпламмаълумтарзда
идентификацияланадиган бирликлар йиғиндисидан ташкил топиши мумкин.
Аудиторлик ташкилоти тўплам элементларини танлашни,аудит ўтказишдан

---

қўйилганмақсадгаэришишгаимконберувчи,энгсамараливатежамлитарзда
ўтказади.
Ҳарқандайтанлабтекширишқуйидагиларниўзичигаолади:

танлашкўлами;

кузатишбирлиги;

танлашбирлиги;

танлашуслублари;

сайлаболишҳажми;

салмоқли(
репрезентатив)танлаш;

танланганмаълумотларнитекшириладигантўпламгатадбиққилиш.
Текширув мақсадларигаэришиш учун тегишли текшириладиган тўпламни
аниқлаш зарур.Чунки,танлаш асосидақилинадиганхулосаайнаншутўпламга
тааллуқлибўлади.
Текшириладигантўплам
– бумаълум элементларйиғин-
дисидир.Аудитда
бухгалтерияёзувлари(
проводкалари)
,моддалар,ёзувлартўплам элементлари
сифатидатанлаболиниб,ушбутанлашуларҳақидамаълумотберишилозим.
Текшириладиган тўпламни шакллантириш учун мижоз-
корхонанингбарча
ҳужжатлари
турли белгилар – ҳужжатлар тури,моддий жавобгар шахслар,
вақтинчаликизчиллигивабошқалар
бўйичамаълумотларўхшаш бўлакларга
бўлибчиқилади.Масалан,аудитормаълум суммаданюқоридебиторқарзлар
ҳақидаги ахборотларни тўплайдиган бўлса,уҳолдадебиторларбилан ҳисоб-
китобларгатааллуқлибўлган,аммобелгиланган(
шартқилибқўйил-
ган)сум-
мадан кам бўлмаган барча бухгалтерия ҳужжатлари,ёзувлар ва ҳоказолар
тўплами
текшириладигантўплам
бўлибҳисобланади.
Бундайтурдагитанловдатанлашбирлигикузатишбирлигибиланмоскелади.
Бумижозкорхонасидатайёрланганёкимижознингучинчишахсларданолган
ҳужжатларидир.Танлаш бирлигивакузатиш бирлигибир-
бириданфарққилади.
Кузатишбирлигиаудиторликтекширувидашартлиқабулқилин-
ган.Бухгалтерия
ҳисобинингҳар қандай бўлими ёки соҳаси,хўжалик муомалаларинингтури
кузатиш бирлигибўлишимумкин.Биттакузатиш бирлигиичидаҳархилтанлаш
бирликларибўлишимумкин.Танлаш бирлигисифатидаэнгбатафсилэлемент