Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

дебаталади.Улараниқлан-
ганидансўнгтегишлитарзда
ҳужжатлаштириладиватекширувдадоимийасоссифатидақўлланилади.
Аудиторлик ташкилотлари энгмуҳим асосий кўрсаткич-
ларни,жумладан:
бухгалтерияҳисобисчётларинингмиқдоркўрсаткичлари,балансмоддалариёки
бухгалтерияҳисоботикўрсаткичлариданмаълум бирулушиниолиб,жиддийлик
даражасиниҳисоблабчиқаришларилозим.
Жиддийлик даражаси режалаштириш босқичида аниқла-
нади ва мижоз-
корхонанингхусусиятларигабоғлиқ.Жумладан,фаолияттармоги,тугалланмаган
ишлаб чиқариш,солиқ-
қа тортилгунгача фойда суммаси,баланснинг жами
суммаси,шартлимажбуриятларнингмавжудлиги,кредиторликқарзлар,капитал
суммаси,ҳисоботдакутилмаганмоддаларнингпайдобўлишивабошқалар.
Лекин,ушбукўрсаткич(
жиддийликдаражаси)аудитортомониданнафақат

---

аудитнирежалаштириш босқичида–аудиторликамалларинингмазмуни,ҳажми
вавақтсарфинианиқлаш пайтида,балкибутунаудиторликтекширувиниўтка-
зишвааудиторликхулосасинитузишжараёнидаҳамҳисобгаолинишилозим.
Юқоридатаъкиланганидек,аудитораудитўтказиш чоғидажиддийликнинг
иккитаяънисифатвамиқдортомонининазардатутишизарур.Сифатнуқтаи
назаридан аудитор хўжалик юритувчи субъекттомонидан содир этилаётган
муомалаларнингЎзбекистондаамал қилаётган меъёрий ҳужжатлардан четга
чиқиш ҳоллари жиддий ёки жиддий эмаслигини аниқ-
лаш учун ўзининг
профессионалфикр-
мулоҳазалариданфойдаланади.Миқдорнуқтаиназаридан,
аудитор аниқланган тафовутлар ҳар бирининг ёки жамланмасининг
(
белгиланмагантафовутларнингтахминиймиқдориниҳамҳисобгаолганҳолда)
миқдориймезон– жиддийликдаражасиданошибкетмаганлигинианиқлаши
лозим.
Жиддийликдаражасинианиқлашда,одатда,иккитаомилҳисобгаолинади:
хатонинг абсолют ва нисбий миқдори.Хатонинг абсолют миқдори – бу
аудиторнинг субъектив фикри бўлиб,маълум суммадаги хато сумманинг
аҳамиятлилигигакўрабошқавазиятларгабоғлиқбўлмаганҳолдажиддийдеб
танолинишимумкин.Нисбиймиқдорэсақабулқилинганте-
гишлимиқдорий
мезонганисбатанфоизҳисобидааниқлана-
ди.
Аудитор жиддийлик даражасини аниқлашда жорий йилнинг асосий
кўрсаткичларикаби,жорийваўтганйилларнингўртачакўрсаткичлариданҳам,
шунингдекмаълум бир шаклгакелтирилиши мумкин бўлган исталган ҳисоб-
китобамаллариданҳам фойдаланишимумкин.Мазкурмуайянтекширувучун
жиддийлик даражасининг ягона кўрсаткичи каби,жиддийлик даражасини
белгилайдиганҳархилкўрсаткичларйиғиндисиданҳам фойдаланишигарухсат
этилади.Жиддийликдаражасинианиқлашдақўлланиладиганҳархилкўрсат-
кичлар йиғиндисидан иборат тўпламдаги кўрсаткичларнинг ҳар бири
бухгалтерлик ҳисоби счётларинингмаълум бир гуруҳини,балансмоддасини,
ҳисоботкўрсаткичларинибаҳолашучунмўлжалланганбўлишилозим.
Энгмуҳим кўрсаткичларсифатидақуйидагиларниолиш вауларганисбатан
қўлланиладиган фоизларни тавсия сифатида белгилаш мумкин. Ушбу
кўрсаткичлар қу-
йидаги жадвалга туширилиб (
2-
графа)
, қабул қилинган
жиддийлик даражаси (
%) га мувофиқ (
3-
графа) жиддийлик даражасининг
абсолютмиқдори(
4-
графа)ҳисоблабчиқарилади.
Молиявийҳисоботнингасосийкўрсаткичларибўйича
жиддийликдаражасиниҳисоблашжадвали.(
намуна)
Асосийкўрсаткичлар
А
со
си
й
кў
рс