Иктисодий ва ижтимоий география кафедраси

Тупроқ ресурслари

• Тупроқ ресурслари. Суғориладиган ерларинг ярмидан купроғи чул минтақасидадир. Обикор майдонинг 60% и автоморф тупроқли ерлардан иборат. Суғориладиган майдонинг ярмига яқини шурланишга мойил, 500 минг гектар ернинг шурланиш даражаси анча юқори, бу ерлар мунтазам шур ювишни талаб этади. Шурлиги ортиқ тупроқлар Мирзачул, Қарши ва Жиззах чулларида, Қуйи Амударё минтақасида кенг тарқалган. Адир минтақасида буз тупроқлар кенг тарқалган. Қизилқумда ва бошқа чул яйловларда 26 млн. гектарга яқин булиб, шунинг ярмиси қум ва қумлоқ тупроқлардир. Тоғларда жигарранг,қунғир ва утлоқ тупроқлар ҳосил булган, бундай тупроқлар майдони 2,6 млн гектарга тенг. Баланд тоғда оч қунғир ва утлоқ тупроқлар булиб, буларнинг майдони 1 млн гектарга яқин.

Ўсимлик ресурслари

• Узбекистоннинг усимлик ресурслари чул, адир ва тоғ минтақаларида гидротермик ва тупроқ шароитига боғлиқ ҳолда тақсимланган. Мавжуд усимлик турларининг 90%и чорва моллари учун озуқадир. Қумли ва чул яйловларида ҳар гектар майдондан йилига уртача 3-5 центер, Устюртдаги яйловларда ҳар гектардан 2-4 центнер хашак йиғиб олиш мумкин. Чул яйловларда деярли йил буйи қуй боқилади. Адир яйловларда ҳар гектар майдондан уртача 8-10 центнер хашак йиғилади. Бу минтақага қор бирмунча қалин тушади, асосан чорва моллари учун яйлов сифатида фойдаланилади. Тоғ минтақасининг хашак захираси умуман адир минтақасидан купроқ булиб, тупроқ нам ва қалин урмон булишига боғлиқ ҳолда узгаради. Баланд тоғ (яйлов) минтақасида хашакни уртача захираси гектарга 15 центнерга тенг. Асосан ёзги яйлов сифатида фойдаланилади. Узбекистон тоғлари ёввойи меваларга (тог олчаси, тог олмаси, писта, бодом, дулана ва бошкаларга) бойдир. Улардан озиқ-овқат махсулоти сифатида фойдаланилади. Тоғда дормон дориларга бой шифобахш усимликлар (зира, зирк, етмаш, наматак, кийик ут ва бошқалар) усади.Тоғлардаги урмонларнинг хусусан, агрозорлари иктисодий экологик ахамияти катта, нам тупрокка сингишига, қор узоқ сақланишига ёрдам беради. Ғарбий Тяньшань, Туркистон, Хисор тизмаларининг катта қисмларида арчазорлар куп. Уларни асраш ва купайтириш айни мудаодир.