Ikkinchi jahon urushi mamlakatimiz uchun alohida sinov

Ikkinchi jahon urushi mamlakatimiz uchun alohida sinov
yillari boʻldi. Urush-ning dastlabki kunlaridanoq universitet
olimlari va talabalaridan bir qanchasi ko'ngilli boʻlib jangga
otlandilar. Mamlakat himoyasi bilan bir qatorda
universitetdagi ilm-fanning to'xtab qolmasligsha harakat
davom etdi. Universitetdagi o'quv-uslubiy va ilmiy faoliyat
urush yillarining talablari boʻyicha qay-ta tashkil etildi.
Birinchi navbatda, mamlakat mudofaasi uchun muhim
boʻlgan sohalarga e'tibor qaratildi. Besh yillik oʻquv tizimi
harbiy holatni hisobga olgan holda uch yillik qilib
belgilandi va bu maqsadtsa dasturlar qayta tuzib chiqildi.
Harbiy kafedra qoshida snayperlar, radistlar, telegrafistlar,
harbiy tarjimonlar va hamshiralar tayyorlaydigan kurslar
tashkil qilindi. Birgina snayperlar kursi qisqa muddatda
200 kishini tayyorlab, frontga yubordi. Universitetdan
harbiy xizmatga chaqirilgan I.D.Kurganskiy 1945 yili oʻz
qadrdon o'quv dargohiga qahramon boʻlib qaytdi. 1941
yilning noyabrida Samarqanddagi Oʻzbekiston davlat
universiteti O'rta Osiy davlat universiteti bilan birlashtirildi.
Buning natijasida 1941-42 o'quv yilida 5 fakultet: tarix,
fizika-matematika, ximiya, biologiya, tuproqshuposlik-
geografiya-geologiya fakultetlari faoliyat olib bordi. Bular
qatoriga urush yillarida tashkil etilgan filologiya va
sharqshunoslik fakulítetlari qoʻshildi. Universitetda urush
yillarida Fanlar akademiyasining 4 haqiqiy a'zosi, 7 muxbir
a'zosi, 41 fan doktori va 65 fan nomzodi ishlagan edi. 1942
yili universitet talabalari soni 881 kishini tashkil etar edi.
Urush yillarining so'nggiga borib, 246 muallimdan 42
nafari professor, 99 tasi dotsent ilmiy unvoniga ega boʻldi.
Urush davrida universitetni 821 mutaxassis bitirib chiqdi.
Ayni yillarda universitetda 34 doktorlik va 277 nomzodlik
dissertatsiyalari yoqlandi.
Urush davrida universitetni 821 mutaxassis bitirib chiqdi.
Ayni yillarda universitetda 34 doktorlik va 277 nomzodlik
dissertatsiyalari
mamlakatni himoya qilish yoki qiyin sharoitga qaramay
o'quv jarayonini tashkil etish kabi masalalar bilan
cheklanilgani yo'q. Ayni yillarda ilmiy faoliyat rivoj
topganini anglatuvchi qator manbalar mavjud. Xususan,
Alisher Navoiy tavalludining 500 yillik yubileyi ayovsiz
janglar davom etayotgan bir paytda universitet ilmiy
jamoasi tomonidan nishonlandi. Navoiy mavzusida Olim
Sharafiddinovning «Alisher Navoiy. Hayoti va ijodi»
monografiyasi chop etildi. Rossiyalik olim E.E.Bertelbs
«Navoi. Ocherk tvorchestva» asarida ulug o'zbek adibining
hayot yo'li va ijodiy faoliyati jahonniig eng peshqadam
adiblari Dante, Shekspir, Bayron, Pushkin ijodi darajasida
baholanishi lozimligini anglatish bilan birga, Navoiy ijodiy
merosiga nisbatan «fors adabiyotining taqlidchisi», «saroy
amaldori» kabi yondashuvlardan kelib chiqib emas, balki
badiiy-ilmiy nuqtai nazardan yondashish kerakligini
yoqlandi. Urush
yillari
faqatgina
uqtirdi.
noyabrida
akademiyasining tashkil etilishi muiosabati bilai universitet
olimlaridan T.A.Sarimsoqov, professorlar V.l.Romanovskiy,
A.S.Uklonskiy va boshqalar akademiklikka saylandilar.
sifatida
1943
yilning
O'zbekiston
Fanlar
Muxbir
a'zolari
professorlar
E.P.Korovin,
I.P.Tsukervanik faoliyat boshladilar.
1944 yili universitetda Sharq fakulbtetining tashkil etilishi
munosabati bilan uning Eron-afgon, turk va uygur
bo'limlari ochildi, keyinroq esa Arab filologiyasi va Sharq
mamlakatlari tarixi bolimlari ish boshladi. Mahallily olimlar
bilan bir qatorda sharqshunoslik ilmining dargalari
hisoblangan
akademiklar
M.S.Andreev, E.E.Bertelbs,
professorlar 1.P.Petrushevskiy, A.A.Semenov, A.N.Boldirev, L.Z.Pisarevskiy kabilar ham yurtimiz talabalariga bilim
berish bilan mashg'ul boʻldilar.
1945 yilning may-iyunida tuproqshunoslik-geologiya-
geografiya fakuluteti ikkiga ajralib, Tuproqshunoslik-
geologiya hamda Geografiya fakulutetlari sifatida mustaqil
faoliyat koʻrsata boshladilar. Filologiya fakultetining
bunyodga kelishi mamlakatda nafaqat til va adabiyot
ta'limi, balki filologik ilmning taraqqiyoti uchun ham
e'tiborli omil boʻldi. Dastlab fakulítetning rus va oʻzbek
boʻlimlari tashkil etildi. So'ngra esa Oʻzbek tili va adabiyoti
kafedrasi mustaqil faoliyat boshladi va uning mudiri etib
taniqli adabiyotshunos olim A.Sa'diy tayinlandi.
Shunday qilib, urush yillarida ilm-fan rivoji toʻxtab qolgani
yoʻq, bu davrga kelib universitetning 8 fakulutetida 55 ta
kafedra ish yuritgan boʻlsa, undagi professor-oʻkituvchilar
soni 246 nafarga etdi.