Diqqat turlari va uning xususiyatlari Bajardi: Matqurbanov Navro’zbek

Diqqat turlari va uning xususiyatlari

Bajardi: Matqurbanov Navro’zbek.

Reja:

• Diqqat haqida tushuncha.
• Diqqat turlari.
• Diqqatning xususiyatlari

Diqqat psixologik noyob hodisa bo’lib, hozirgacha ruhshunoslar u haqida yagona fikrga ega emaslar. Ba’zi mualliflarning fikriga ko’ra, diqqat istalgan psixik jarayonda u yoki bu darajada ishtirok etganligi sababli, mustaqil hodisa sifatida o’rganilishi mumkin emas. Boshqalar esa diqqatning psixik jarayon sifatida mustaqil jarayon ekanligini yoqlaydilar.
Bundan tashqari, diqqatning psixik hodisalarning qaysi sinfiga tegishliligi haqida ham turli fikrlar mavjud. Ba’zilarning ta’kidlashiga ko’ra, diqqat – psixik bilish jarayoni. Boshqalar diqqat har bir faoliyatning zarur shakli ekanligiga, diqqatninbg o’zi esa ma’lum iroda kuchlarining ifodalanishini talab etishiga asoslangan holda, diqqatni iroda va insonning faoliyati bilan bog’laydilar.
Diqqat - psixik faoliyatning biror-bir ma’lum narsaga yo’nalganligi va jamlanganligi. Bu hayvonlar, shuningdek, inson diqqatining umumiy ta’rifi.
Diqqat inson hayoti va faoliyatida ko’plab turli xil vazifalarni bjaradi. U zarur bo’lgan psixik va fiziologik jarayonlarni faollashtiradi, qolganlarini esa susaytiradi, organizmga etkazilayotgan axborotning uning dolzarb extiyojlariga muvofiq holda tshkil etilishi va maqsadga muvofiq holda tashkil etilishi va maqsadga yo’nalganlik bilan tanlab o’tkazilishiga yordam beradi, ruhiy faollikning bior ob’ekt yoki faoliyat turida tanlab va davomli tarzda jamlanishini taminlaydi.

Diqqatning asosiy turlarini ko’rib chiqamiz.

Bular tabiiy va ijtimoiy belgilangan, bevosita va bilvosita diqqat, ixtiyorsiz va ixtiyoriydan keyingi diqqat, hissiy va intellektual diqqat kiradi.

Ixtiyorsiz diqqat: ongning seskantiruvchi sifatidagi alohida xususiyatiga muvofiq holda ob’ektda jamlanganligi.
Ixtiyoriy diqqat: ob’ektda faoliyat talablariga ko’ra yonaltirilgan, ongli boshqariladigan jamlanganlik.
Tabbiy diqqat: o’zida axborot yangiligi unsurini tashuvchi, u yoki bu tashqi va ichki rag’batlarga nisbatan talab javob qaytarishning tug’ma qobilyati sifatida odamga tug’ilishi bilanoq beriladi. Tabiiy diqqat faoliyatini ta’minlovchi asosiy mexanizm taxminiy refleks deb ataladi.
Ijtimoiy belgilangan diqqat: hayot davomida ta’lim va tarbiya natijasida shakillanadi, hulq-atvorning iroda tomonidan boshqarilishi, ob’ektga talab ongli ravishda javob qaytarish bilan bog’liq bo’ladi.
Bilvosita diqqat: maxsus vopsitalar, masalan, imo-ishoralar, so’zlar, ko’rsatkich belgilar, jismlar yordamida boshqariladi.
Bevosita diqqat: odamlarning ehtiyojlari va dolzarb qiziqishlariga mos keladigan va o’zi yo’naltirilgan ob’ektdan tashqari, hech bir narsa tomonidan boshqarilmaydi.
Hissiy diqqatLafzalligiga ko’ra, hissiyot va his-tuyg’u organlarining talab ta’sir ko’rsatish faoliyati bilan bog’liq.
Intellektual diqqat: fikrning yonalganligi va jamlanganligi bilan bog’liq.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

• E.Jaqsimuratova, A.Arislanbaeva – “Maktabgacha ta’lim pedagogikasi va psixologiyasi” 2019 y.
• Arxiv.uz

ETIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!