Ikki palallalilar (Bivalvia) sinfi. I. Bob. Kirish II. Bob. Asosiy qism

Hazm organlari – og‘iz bo‘shlig‘i (halqum) qizilo‘ngach, oshqazon, ko‘richak va anal teshigi bilan tugallanuvchi orqa ichakdan tuzilgan. Og‘iz bo‘shlig‘idan katta muskulli til – ko‘p tishli radula – “qirg‘ich” bilan qurollangan. Jag‘lar va radula ovqatni maydalashga yordam beradi. Qizilo‘ngach miyaning o‘rtasidan o‘tib, oshqozonga ochiladi. So‘lak bezlaridan tashqari, jigar va oshqozon osti bezlari bor.
Sezuv organlari – nihoyatda yaxshi rivojlangan. ko‘z olmalari hatto sut emizuvchilarnikiga, hatto odamning ko‘ziga o‘xshaydi. Og‘iz va “til” dan tashqari “qo‘llar” orqali ham mazani sezadi. Hid bilish qobiliyati bor. bir qancha turlari rangini o‘zgartira oladi.
Qon aylanish sistemasi – yurak ikkita oldingi bo‘lmacha va bitta qorinchadan tuzilib, bunga jabralarda oksidlangan qon tanaga tarqaydi. Qon aylanish sistemasi “yopiq”. Nerv tugunlari markazlashib, “bosh miya” hosil etadi.
Ko‘payishi - boshqa sinf mollyuskalaridan farq qiladi. Ko‘payish davrida erkaklari yirik spermatofora tayyorlab, qo‘shilish vaqtida uni urg‘ochisining mantiya bo‘shlig‘iga uzatadi. Ba’zi okean sakkiz oyoqlilarida va spermatofora joylashgan oyoq uzilib, mustaqil suzib yuradi va urg‘ochini uchratgach, uning mantiya bo‘shlig‘iga kirib spermatoforani tapshiradi. Urg‘ochilari bir – biriga ilashgan yirik tuxumlarini o‘z mantiya bo‘shlig‘ida otalantirgach dengizdagi biror o‘simlik yoki o‘troq hayvon (bulut) tanasiga ilashtirib qo‘yadi, ba’zilari esa tuxumlarini olib yuradi. Rivojlanish lichinkasiz.
Kalmarlar (Oegopsida) – paleozoy erasining boshlarida paydo bo‘lgan qadimgi va eng ajoyib boshoyoqlilar bo‘lib, hamma avlodlari ochiq dengiz va okeanlarda suzib yurib hayot kechiradi. Bularning tanasi cho‘ziq – suyrilashgan; 8 ta oyog‘i kaltaroq, ikkita ovchi (ushlovchi) oyoqlar ingichkaroq, juda uzun va chaqqon harakatchan. Dum tomonida katta va yassi suzgichlar bor. Tananing bu shiklda tuzilishi – hayvonni nihoyatda tez (soatiga 50 km. gacha) suzib harakat qilishini osonlashtiradi. Dengiz betida yashovchi mayda (15 – 16 sm) kalmarlar o‘rtasida hatto suvdan sakrab chiqib, bir necha m gacha harakat qiladigan turlari (stenotevitislar) bor. Ko‘p tarqalgan va asosan, dengizning 5 – 20 m chuqurligida yashovchi 15 – 30 sm kattalikdagi oddiy kalmarlardan tashqari okeanning eng chuqur (300 – 1000 m) abissal zonasida yashovchi nihoyatda ulkan kalmarlar (Architeuthis, krakenlar, “uzunoyoqli sprut” va b. lar) qadimdan fanga ma’lumdir. Okean betida nihoyatda kam uchraydigan bunday bahaybat yirtqichlar tanasining uzunligi 8 – 20 m oyoqlarining uzunligi 30 m gacha, og‘irligi esa 6 – 8 t gacha boradi. Garchi bu mahluqlar eng katta yirtqich tishli kit kas’halotlarning asosiy ovqati bo‘lsa ham (kas’halot, asosan shu hayvonlar bilan ovqatlanadi) bular oziqlanib, hayot kechiradi. Okeanning eng joylarida yashovchi turlarida teleskop ko‘zi yoki nur tarqatuvchi organlarini bo‘lishi va boshqa ajoyib xususiyatlari bilan boshqalardan farqlanadi.
Hozirgi paytda ikki pallali mollyuskalarni 8000 dan ortiq turi bo’lib shundan 1300 turi chuchuk suvlarda uchraydi. Kattaligi 2 mm dan tortib 1 m gacha bo’ladi. Ayrim turlari og’irligi 300 kg. Gigant tridakna Janubiy Afrika dengizlarida uchraydi.
Hammasi ikki tomoni yapaloqlashgan tarozi ikki pallasiga o‘xshash ikkita chig‘onoq bilan qoplangan, sodda bosh yo‘qolgan, mantiya bo‘shlig‘ida varaqchasimon jabralar bor (bu “sifon” deyiladi) bu tashqari bilan tutashadi. (Maxsus naycha)
Mazkur o‘zgarish – ikki pallalilarning hamma avlodlarini suv tubida yoki suv tubidagi biror narsaga yopishib yoki qum (balchiq) ni yorib kam harakat holda hayot kechirishi tufayli sodir bo‘lgan.
Bu hayvonlar okean, dengizlar, chuchuk suv havzalarining tubida yashashga layoqatlashgan. Ba’zilarining uzunligi 1,5 m (200 kg og‘irlikdagi) katta formalari bilan bir qatorda 1 sm li mayda turlari uchraydi. (10 – 15 sm ).
Chuchuk suv havzalarida ko‘p tarqalgan oddiy sadafdor – Anadonta tuzilishi va rivojlanishi bilan tanishamiz.