|
Ijodga rag‘batlantirish, ijod namunalarini namoyish etish.
Ko'makka muhtoj bolalarni axloqiy tarbiyalashda ularni ijod
qilishga rag‘batlantirishdir. Bolalar bilan eng yaxshi suhbat ijod
haqidagi suhbatdir. Shuning uchun ular bilan turli mavzularda,
ayniqsa ular sevgan mavzuda suhbatlashish bunday bolalar uchun
quvonch manbayidir. Xizmat yuzasidan suhbatlarni o ‘tkazish
bo‘yicha quyidagi tavsiyalar beriladi:
- suhbat rejasini oldindan yozib olish, eng muhim iboralami
tanlash;
- suhbatdoshga suhbat davomida vaqti-vaqti bilan ta ’sir
o'tkazish tam oyilidan foydalanish: noxush momentlami yoqimlilari
bilan alm ashtirib turish, suhbatning boshida va oxirida ijobiy
narsalar to ‘g ‘risida gapirish;
- suhbatdoshning asosiy motivlarini doimo yodda tutish: uning
kutishlari, shu suhbat natijasida u qo‘lga kiritmoqchi bo‘layotgan
afzalliklar, uning mavqelari, o‘zini namoyon qilish istagi, adolat
tuyg‘usi, o‘zini hurm at qilishi;
- suhbatga aloqasi
boMmagan chet kishilarning hozir
bo'lishidan qochish;
- har qanday vaziyatda xushmuomala bo‘lish, yuksak didni
namoyish qilish;
- suhbatdoshning ijobiy javob berishiga ko‘maklashish;
- suhbatdosh «yo‘q» deb javob berishi mumkin bo‘lgan
savollarni chetlab o ‘tishga intilish;
- agar suhbatdosh sizning fikringizga qo‘shilmasa, uni batafsil
bayon qiling;
- suhbat mavzuyidan chetga chiqmaslikka harakat qilish, yo‘l-
yo‘lakay chekinishlardan qochish, fikrni ishonarli qilib optimistik
kayfiyatda ifodalash.
Shuni ham esda tutish zarurki, suhbatdoshning so'zlarini
beodoblik bilan boMinganda, uning o ‘z fikrini bayon qilishiga
asossiz yo 1 qo‘yilmaganda, uning dalillarini e’tiborga olmaganda
yoki mazax qilganda, faktlar buzib ko‘rsatilganda, asossiz shubhalar
bayon qilinganda va h. k. suhbatning risoladagiday o ‘tishiga xalaqit
beradi.
M uzokaralar olib borishning quyidagicha soddalashtirilgan
chizm asi tak lif qilinadi: salomlashish va muzokaralar mavzusining
debochasi: mavzu tavsifi va m uzokaralar yuritish bo‘yicha takliflar;
tom onlarning o ‘z mavqelarini bayon qilishi; m unozara yuritish;
muammoni hal qilish; yakuniy hujjat tayyorlash va yakunlash.
M uzokaralar muvaffaqiyatli rivojlanishi uchun, ular boshlanishi
bilanoq suhbatdosh bilan umumiy nuqtalarni topishga intilish zarur.
M unozara m avzuning eng muhim jihatlaridan boshlash va asosiy
m asalalar bo‘yicha umumiy xulosaga intilish va shundan keyingina
tafsilotlarga o ‘tish ta k lif qilinadi. M uzokaralar boshlanishida
m avzuning m unozaraga sabab boMmaydigan aniq jihatlari ko‘rib
chiqiladi, bu esa munozarani rivojlantirish uchun asos yaratishga
xizm at qiladi. Shundan keyin nisbatan osonroq hal qilinishi mumkin
boMgan jihatlam i ko‘rib chiqishga oMiladi. Undan keyin esa batafsil
muhokama talab qiladigan asosiy masalalam i ko‘rib chiqishga
oMiladi. A gar bu m asalalam i ko‘rib chiqishga m uhokama boshi-
dayoq kirishilsa. unda m uzokaralar mutlaqo barbod boMishi mum
kin. A gar qarashlardagi tafovutlar jid d iy boMsa, ularga u rg ‘u ber-
maslik lozim, aks holda bu muzokaralarning rivojlanishiga xalaqit
beradi.
M abodo, murakkab m asalalam i ko‘rib chiqishga asta-sekin
kirishish tam oyiliga erishib boMmasa, m uzokaralar ikkinchi darajali
masalalarda o ‘ralashib qolishi, asosiy m avzular bo‘yicha esa
tom onlar umumiy kelishuvga erisha olm asliklari mumkin. Bunday
holatda erishilgan bitimlami qayd etish va ular asosida m uhokama
qilinishi lozim boMgan navbatdagi m asalalam i
belgilash lozim.
M uzokaralar muvaffaqiyatli yoki muvaffaqiyatsiz o ‘tganidan qatM
nazar, ularning natijalarini batafsil tahlil qilish zarur.
M uzokaralarning m uvaffaqiyati ko‘p jihatdan nutq ifodasiga
bogMiq boMib, optimal holatda u rasm iy-xizm at nutqining uslubi va
tilidan foydalanishga, psixolingvistika, sotsiolingvistika, shuning
dek, m uloqot psixologiyasi fanlarining maMumotlariga asoslangan
boMadi. «Odamni dunyodan hech narsa san’at kabi ihotalay
olmaydi, ayni paytda hech narsa odam ni dunyoga san’at singari
bogMay ham olmaydi» - degan edi Gyote.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
