Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq

Seminar mashg’ulotlari 

 

 

 

297 

 

 

 

barchasi  habardor,  desam  yanglishmagan  bo'laman.  Lekin,  bir  narsaga  g'oyatda  tahdidli,  u  ham 

bo'lsa, ommaviy  madaniyat insonni  “qiyofasiz” oqimning bir qismiga aylantirib qo'yishidadir. Bu 

illat  aksariyat  xollarda  haqiqat,  go'zallik,  ezgulik  singari 

muqaddas  tushunchalarni 

umumiste'molchilik ehtiyoji bilan bog'lab, iste'mol va tovar sifatida haridorgir bo'lishiga qaratilgan 

maqsadni targ'ib qiladi. Bu esa pirovardida “bozor adabiyoti”, “bozor san'ati” degan ma'naviyatga 

tahdid soluvchi  

hodisalarning “gullab-yashnashi” uchun imkon yaratadi. Bugun turli arzonbaho ishqiy yoki detektiv 

sarguzashtlarning bozori chaqqon. Didsiz, saviyasiz, “millati”ning tayini yo'q “badiiy” filmlar ham 

ko'payib  ketgan.  “Bozor  san'ati”  deganda,  birinchi  navbatda,  anashunaqa  filmlar  va  bayram 

sahnalarida  qarsillatib  aytiladigan  yangroq  ashulalar  esga  tushadi.  XXI  asr  ommaviy  madaniyati 

zamonaviy  qiyofada  go'yo  rivojlangan  madaniy  dunyoga  integratsiyalashish  niqoblari  ostida 

namoyon  bo'lmoqda.  Bu  niqoblar  ostidagi  salbiy  xolatlar  va  ular  shakllantirish  mumkin  bo'lgan 

illatlar  bilan  umuminsoniy  qadriyatlar  orasidagi  keskin  tafovutni  anglay  bilish  zamon  talabidir. 

Ommaviy  madaniyat  eng  avvalo,  milliy  axloqqa  zarba  berib,  jamiyatning  g'oyaviy  tizimini  izdan 

chiqarishi  bilan  hatarli  ekanligini  ham  to'g'ri  tushunish  kerak.  Bu  havfxatarga  qarshi  qatiy  tura 

oladigan shaxsni shakllantirishda tarbiyaning  barcha ko'rinishlarini uyg'un  xolda olib  borish shart. 

Estetik  tarbiya  aynan  shu  maqsad  yo'lida  yosh  avlodni  milliylikka  zid  bo'lmagan  estetik  ideal 

timsolida,  yuksak  didli  qilib  tarbiyalash  bilan  dolzarb  vazifa  bo'lib  qolmoqda.  Xo'sh  “ommaviy 

madaniyat”ning  illat  sifatida  qanday  namoyon  bo'lishi  mumkin?  1.  “Ommaviy  madaniyat” 

namoyondalarining  amallari  o'zlari  uchun  har  taraflama  manfaatdorlikka  asoslangan:  ular  “noyob 

san'at” namunalari-g'oyalarini nafaqat targ'ib qiladi, balki pullaydi ham. 2. Faqat bugunni, yana ham 

aniqrog'i  hozirni  ko'radi  va  tan  oladi.  3.  Umuminsoniy  madaniyatni  bo'ysindirish  va  o'z  ta'sir 

doirasiga  tortish  kabi  tuban  maqsadlarni  amalga  oshirishga  harakat  qiladi.  4.  U  odamzodning 

fikrlashiga  tish-tirnog'i  bilan  qarshi.  Andozalashgan  axborot-u  mahsulotlar  qurshovida  qolgan 

odamlarning o'zi ham  bora-bora bir o'lchamga tushadi:  hammaning  yurish-turishi, o'y-kechinmasi, 

fikrlash  tarzi,  bari  bir  xil.  5.  Shaxsning  ijtimoiylashuviga  imkon  bermaydi.  U  voqea  jarayonlarga 

loqayd, befarq avlodni shakllantiradi.  

---