Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq

10-MAVZU. 

 

MANTIQ 

ILMINING 

PREDMETI, 

ASOSIY  QONUNLARI.

 

TUSHUNCHA TAFAKKUR SHAKLI SIFATIDA 

 

 

 

143 

 

 

 

tafakkurga  etaklaydigan,  uning  yordamida  har  safar  hulosa  chikarayotganda 

adashishga  qarshi  ehtiyot  choralarni  ko‘radigan  san’atni-mantiq  san’atini 

o‘rganishdir.  Uning  asosiy  qonun-qoidalarining  aqlga  bo‘lgan  munosabati 

grammatika  san’ati  qoidalarining  tilga  bo‘lgan  munosabatiga  o‘xshash;  xuddi 

grammatika kishilarning  tilini to‘g‘rilash ehtiyoji sababli  yaratilgani,  unga  xizmat 

qilishi zarur bo‘lgani singari, mantiq ham tafakkur jarayonini yaxshi amalga oshirish 

maqsadida  xatoga  yo‘l  qo‘yish  mumkin  bo‘lgan  barcha  hollarda  aklni  to‘g‘rilab 

turadi”.  

 

Mantiq  ilmining  ta’lim  sohasidagi  vazifalari  ham  jiddiydir.  O‘quv  jarayonining 

samaradorligi  ma’lum  bir  darajada  ishlatiladigan  tushunchalarning,  terminlarning 

aniq  bo‘lishiga,  muammolarning  mantiqan  to‘g‘ri  qo‘yilishi  va  hal  qilinishiga, 

mavjud  gipotezalar  strukturasini  to‘g‘ri  tahlil  qila  olishga,  argumentlash 

qoidalaridan to‘g‘ri foydalanishga bog‘liq. 

 

   Fan  uchun  formal  mantiq  murakkab  muammolarni  echish  vositasini  beradi. 

Bunday  vositalar,  odatda,  ilmiy  nazariyaning  strukturasini  o‘rganishda,  unda 

ishlatiladigan  formalizmning  mohiyatini  tushuntirib  berishda,  formal  ziddiyatlar 

bo‘lsa, ularni aniqlashda muhim ahamiyatga ega.  

 

 Zamonamiz fanlarining barchasiga inson qadr – qimmati, uning axloqi, madaniyati 

nuqtai  nazaridan  qarash  kerak.  Mantiq  fani  ham  bundan  istisno  emas.  Inson 

muammosining xal qilinishi, uning turmush tarzi, moddiy, ma’naviy, axloqiy nuqtai 

nazardan takomillashishiga bog‘liq. 

 

Insoniylik muammosini hal qilishda mantiq ilmi, ma’naviy madaniyatning tarkibiy 

qismi sifatida, alohida ahamiyat kasb etadi. Chunonchi, hozirgi zamon fanida yuksak 

kashfiyotlar, ijtimoiy hayotda murakkab munosabatlar yuz bermoqda, bularni tahlil 

qilish uchun esa mantiqiy fikrlash madaniyati kerak. Fan yordamida inson faoliyati 

rivojlandi, uning oyoq, qo‘li va boshqa organlarining o‘rnini bosadigan mashinalar 

paydo bo‘ldi. Mantiq ilmini tadbiq etish natijasida inson intellektini rejalashtiruvchi 

«aqliy mashina» lar vujudga keldi, binobarin, sun’iy aql vujudga kelmoqda.  

 

Bularning  barchasi  insonning  aqliy  va  jismoniy  mehnatini  bajaradigan  mashina 

yaratishning  chegarasi  bormi?  Agar  chegarasi  bo‘lmasa,  insonning  o‘zi  kelajakda 

qanday axvolga tushib qoladi ?, kabi savollarni keltirib chiqarmoqda va ularga javob 

berishni  taqozo  etadi.  Bu  hozirgi  davrda  hal  qilinishi  zarur  bo‘lgan  dolzarb 

muammolardan biridir. Shuning  uchun  har qanday  fan, shu jumladan  mantiq  ilmi, 

inson  hayotining  tabiiy  va  ijtimoiy  tomonlarini  mutanosib  saqlash  va 

takomillashtirishga alohida ahamiyat berishi kerak.  

 

 Mantiq fanining ilmiy ishonch – e’tiqodning shakllanishida tutgan o‘rni 

 

Faktlar va boshqa dalillarga tayanib yuritiladigan fikr yuksak ishontirish kuchiga ega 

bo‘ladi,  kishilarda  ishonch-e’tikodni  mustahkamlaydi.  Bilishning  maqsadi  ilmiy 

asosga ega bo‘lgan e’tiqodni yaratishdan iborat. Ana shuning uchun ham yoshlarda 

ilmiy 

asosga 

ega 

ishonch-e’tiqodni 

yaratish  muhim  ahamiyat  kasb 

---