Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq

Sivilizatsiyalarning  tiplari.

  Noevropacha  sivilizatsiyalar  ancha  kata  guruhni  tashkil  etadi 

(A.Toynbi tasnifiga ko‘ra, bunday sivilizatsiyalar 21 ta). Bu sivilizatsiyalarning aksariyati betakror 

tarzda  o‘ziga  xos  va  ayni  vaqtda,  umumiy  tipologik  jihatlarga  ega.  Bular  evropacha 

sivilizatsiyadan ancha oldin vujudga kelgan an’anaviy sivilizatsiyalardir. An’anaviy jamiyat juda 

sust  rivojlanadi  va  mavjud  hayot  tarzini  asrlar  va  hatto  ming  yilliklar  osha  saqlashga  qodir. 

Noevropacha  sivilizatsiyalarning  xo‘jalik  faoliyati  qishloq  xo‘jalikhunarmandchilik  ishlab 

chiqarishi va texnologiyasining hukmronligiga asoslanadi. An’anaviy sivilizatsiyaning ma’naviy 

sohasida diniy-mifologik tasavvurlar hukm suradi, ilmiy  bilimlarning dastlabki shakllari asosan 

mavjud  faoliyat  turlari  uchun  retseptura  vazifasini  bajaradi.  Noevropacha  sivilizatsiyalar 

evolyusiyasi siklliligi va o‘ziga xos institutlar va normalarga ega bo‘lgan davlat vaqti-vaqti bilan 

dam  kuchayib,  dam  zaiflashib  turishi  bilan  tavsiflanadi.  Bunday  jamiyat  halokati  sivilizatsiya 

tipini  o‘zgartirmaydi,  u  ijtimoiy  vorisiylik  mexanizmlari  yordamida  avloddan-avlodga  o‘tadi. 

Evropacha  sivilizatsiya  ijtimoiy  va  madaniy  rivojlanishning  alohida  tipii  bo‘lib,  u  Evropada 

taxminan  XV–XVII  asrlarda  shakllangan.  Uning  o‘tmishdoshlari  antik  dunyo  madaniyatlari  va 

Evropa  xristiancha  an’anasidir.  Uyg‘onish  davrida  bu  ikki  an’ana  sintezi  texnogen 

sivilizatsiyaning  teran  o‘ziga  xosligini  va  uning  texnika  va  texnologiya  jadal  sur’atlarda 

rivojlanishini, odamlar o‘rtasidagi ijtimoiy aloqalar tubdan o‘zgarishini ta’minlagan madaniyatini 

shakllantirdi.  Uning  zamirida  huquqiy  davlatning  vujudga  kelishi,  shaxs  o‘z  tashabbuskorligi, 

faolligi va mustaqilligi bilan oliy qadriyat sifatida ijtimoiy hayot markazidan o‘rin olishi yotadi. 

Odamlar o‘rtasida muloqotning faollashuvi va samarali kommunikatsiya vositalari paydo bo‘lishi 

                                                

26

 А.де Токвиль. Избранные произведение. –М.: 2003 г. с. 45.

 

 

27

 

Karimov  I.А. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari 

- Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo‘lida. T. 6. – T.: O‘zbekiston, 1998. – 151-b. 

5

 Karimov  I.А

 . Tarixiy xotirasiz 

kelajak yo‘q. –T.: «Sharq», 1998 y. 21-b. 

 

 

---