Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq

Sofistika

. Sofistika falsafiy metodlar jumlasidan bo‘lib, Qadimgi Yunonistonda, miloddan avvalgi 

V  va  IV  asrning  birinchi  yarmida  ijtimoiy-siyosiy  hayotda  xususiy  bir  yo‘nalish  sifatida  paydo 

bo‘lgan.  Sofistika  namoyandalari:  Protagor,  Gorgiy,  Gippiy,  Antifont  va  boshqalardir. 

Sofistikaning  paydo  bo‘lishi,  antik  YUnonistonda  iqtisodiy  taraqqiyotga  bo‘lgan  ehtiyoj  bilan 

bog‘liq.  Bu  oila  urug‘  an’analaridagi  turg‘unlikni  bartaraf  qilish,  yangi  ijtimoiy-siyosiy 

o‘zgarishlarga  ehtiyoj  davri  edi.  Sofistikaning  inqirozi  eramizdan  avval  IV  acp  o‘rtalarida 

boshlandi. Eramizning II asrida klassik yunon sofistlarining g‘oya va uslublarini qayta ishlashga 

intiluvchi yangi oqim paydo bo‘ldi.  

Sofistika mavjud nazariya va ma’lumotlarni saqlashga intiladi. U, yangi fikr eski fikrning bir qismi 

ekanligini asoslashga yoki mantiq qonunini tuzib, mavjud bilimlar tizimini barcha ziddiyatlardan 

tozalashga harakat qiladi. Bu metoddan semantik va mantiqiy qonunlarda istalgan isbotlash uchun 

foydalaniladi. Ko‘pgina darslik va qo‘llanmalarda bu ibora yunon tilidagi  

«sopism»  so‘zi  asosida,  ya’ni  ataylab  xilma-xil  ma’noga  ega  bo‘lgan  tushunchalarni  ishlatish 

orqali kerakli, ammo haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan, ko‘chma ma’nomazmunga erishish usuli, deb 

ta’kidlanadi.  Bu  usul  qo‘llanilganda  fikrning  mazmuni  ko‘chma  ma’noda  bayon  qilinadi,  ya’ni 

«Qizim, senga aytaman, kelinim,sen eshit», deganga o‘xshash holat nazarda tutiladi. U, nafaqat, 

Qadimgi YUnoniston, balki o‘pta asrlarda Evropada ham keng tarqalgan. Agar bu usul yolg‘on 

xulosalarga olib kelsa, nega o‘z davrining ko‘pgina dono kishilari undan foydalanganlar, degan 

savol tug‘ilishi mumkin. Ma’lumki, insoniyat tarixida hurfikrlilik va ijtimoiy-siyosiy jarayonlarga 

---