Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq

g) Sistema, struktura va element.

  

Borliqdagi narsa va hodisalar sistema, struktura va element aloqadorligiga ham ega bo‘ladi. 

CHunki ular ma’lum sistemalar tarzida mavjud bo‘lib, o‘z tuzilishi va tarkibiga ko‘ra esa muayyan 

strukturaga ega hamda qator elementlardan tashkil topgan bo‘ladi. 

Sistema

 — bu borliqdagi o‘zaro 

bog‘liq,  muayyan  tartibdagi  bir-biriga  ta’sir  va  aks  ta’sir  qilib  turuvchi  narsalar,  hodisalar  va 

jarayonlarning qonuniyatli birligidir.  

Struktura

  esa  shu  sistemani  tashkil  etgan  narsalar,  hodisalar  va  jarayonlarning  tartibi, 

tuzilishi,  tarkibi,  joylashishi  va  ifodalanishidir.  Struktura  har  bir  narsa  yoki  hodisaning,  har  bir 

sistemaning ajralmas tub xususiyati bo‘lib, u muayyan elementlardan tashkil topadi.  

Element

 sistema strukturasini tashkil kilgan, nisbiy mustaqillikka ega bo‘lgan tuzilmadir. 

Har bir sistema o‘z strukturasiga ko‘ra bir qancha o‘zaro chambarchas bog‘liq va aloqadorlikda 

bo‘lgan  elementlardan  iborat  bo‘ladi.  Sistema,  struktura  va  element  kategoriyalari  narsa  va 

hodisalarga  xos  bo‘lgan  ana  shu  moddiy  sistemalar,  strukturalar  va  elementlarning  aqliy 

in’ikoslaridir.  

Odatda, har bir sistema, o‘zining tuzilishiga ko‘ra alohida sistemachalarga ajralishi, nisbiy 

mustaqil  elementlarga  bo‘linishi,  ularning  o‘zaro  uzviy  bog‘liqligi,  bir  butunlikni  tashkil  etishi 

kabi xususiyatlarga egadir. Bunda sistemalar ierarxiyasi shundaki, doimo bir qancha sistemachalar 

birikib, yangi, hajm jihatidan kengroq sistemani hosil qila boradi. Bu holat yanada yuqorilashib 

borib, natijada, bir-biriga kiruvchi, bir-biri bilan bog‘liq, biriga nisbatan ikkinchisi kengroq bo‘lib 

boradigan  sistemalarning  oliy  birligi  —  bir  butun  borliqni  qaror  toptiradi.  Umuman,  har  bir 

sistemaning tashkil topishi va mavjud bo‘lishida uning strukturasi muhim rol o‘ynaydi. Ayni shu 

---